Page 280 - Fizik 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

FİZİK 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.:37 4. Düzgün geometrik cisimlerde dayanıklılığı geometrik cismin
Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. taban alanı değil yüksekliği belirler. Taban alanlarının artması
dayanıklılık sıralamasını değiştirmeyecektir.
1. Yönerge Muhtemel cevaplar: Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders Kitabı, Sayfa
Taş Köprü- Konya. Gerekçem: Köprü ayakları diğer köprüye 81-86.
1.
göre daha fazla sayıdadır. Etkinlik No.:39
2. Beyşehir Eşrefoğlu Camisi-Konya. Gerekçem: Camiye göre
yüksekliği daha az görünüyor. Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir.
3. Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanında Bir Bina-Bergama. Ge- Muhtemel cevaplar:
rekçem: Diğer binaya göre yüksekliği daha az görünüyor. Boyutlar arttıkça canlının kendi ağırlığına karşı dayanklılığı aza-
2. Yönerge Tam olarak yeterli olmadı. Çünkü binaların bütününe 1. lacağından dolayı canlıların boyutları sınırsız artamaz.
bakıldığında düzgün geometrik şekilli değiller.
3. Yönerge Bir cismin dayanıklılığını belirlemek için başka etken- 2. Karıncalar kendi ağırlıklarından daha fazlasını taşıyabilmektedir.
lere de ihtiyaç duyulabilir. Örneğin tek yumurta ikizi 3. Deniz, canlıları kaldırma kuvveti yardımı ile daha fazla vücut
olan insanlardan kas yapısı gelişmiş olanın dayanıklılığı, diğe- ağırlığını taşıyabilir. Mavi balinalar karaya vurduklarında kaldır-
rininkine göre daha fazla olabilir.Aynı özellikteki malzemeden ma kuvvetinin yardımı olmadığından kendi ağırlığına karşı olan
yapılmış ve boyutları aynı iki köprüden birinde çelik halat kul- dayanıklılığı azalır, vücutları deforme olarak ölümlerine sebep
lanılması onu daha dayanıklı hâle getirebilir.Yüksekliği az olan olur.
ve tahta kullanılarak yapılan bir bina çelik kullanılmış yüksek 4. Arının geometrik oranları korunarak yapılacak model uçak bo-
binaya göre dayanıksız olabilir.Bu sebeplerle kas oranı, kulla- yut artışından dolayı dayanıklılığı az olacağından uçamayacaktır.
nılan malzemelerin cinsi, cismin heterojen ve düzgün olmayan 5. Hücreler belirli bir boyuttan fazla büyüdüğünde hücre zarı daya-
geometrik şekli gibi özelliklerin dayanıklılığa etkisinin de bilin- nıklılığı azalacağından bölünerek daha dayanıklı hâle gelir.
mesi iyi olabilir. Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders Kitabı, Sayfa
81-86.
4. Yönerge Kullanılan malzemelerin dayanıklılığa etkisi ele alındı-
ğında sandalye ve futbol topu gibi farklı türde nesne- Etkinlik No.:40
lerin dayanıklılıklarının karşılaştırılması için de kullanılabilir. 1. Yönerge
5. Yönerge 1.
1 1
1. Kanepeler, sandalyelere göre yük miktarının fazla olduğu du- D YAMAN = = D
rumlar için üretilen eşyalardır. Sandalyeler normal standartlar- 8 4
1 1
da bir kişinin ağırlığı dikkate alarak üretilir. D ÖZGÜ = = 2D
2. Halter sporcularının, iki tarafında ağırlıklar olan halter çubuğu- 8 4
nu kaldırabilmeleri için denge problemi yaşamamaları gerekir.
“Yüksekliği az olan cisimler, yüksekliği fazla olan cisimlere göre 2. 3.
daha dayanıklıdır.” özelliği ile bu durum açıklanabilir.
3. Kısa kürdan parçasının kesit alanı ya da kalınlığı, uzun kürdan
parçasının kesit alanından daha büyüktür. Kesit alanı/hacim
oranına göre kısa kürdan parçasının dayanıklılığı uzun kürdan
parçasına göre daha büyüktür.
Bu yönergede yer alan 1, 2 ve 3. sorulardaki “Benim sorum” ve
“Sorumun cevabı” bölümleri için öğrencilerin vereceği cevaplar
dikkate alınmalıdır.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders
Kitabı, sayfa 81-86. 2. Yönerge
Etkinlik No.:38 1.
1. Ağır bir nesneyi taşıması için bir geometrik cisim seçilecekse o
geometrik cismin dayanıklı olması tercih edilir. Geometrik ci- Şekil I Şekil II
simlerde dayanıklılık, taban alanının hacmine oranı ile doğru
orantılıdır. Şekilde verilen cisimlerin taban alanları eşit olduğu
için hacimlerine, başka bir deyişle yüksekliklerine bakılabilir.
Yükseklik ile dayanıklılık ters orantılıdır. Bu durumda yüksek-
liği az olan geometrik cismin dayanıklılığı daha fazla olacaktır.
Dayanıklılık sıralaması yüksekliğe bakılarak şu şekilde sıralanır: 2r .4r 2
2
D > D silindir > D prizma D = = 1 D = = 3r
π
r
2
2
π
küp
r.4r
2
Bu durumda küp doğru tercih olacaktır. 1 π r.4r 4r D
1 .
3r
2. Geometrik cisimleri üst üste yerleştirmek için alttan üste doğru daya- D 1 1 = = 3
nıklılık sıralamasına bakmak gerekir. En dayanıklı geometrik cisim küp D 4r 2 8
D 2 2
olduğu için en alta küp yerleştirilir. Sonra silindir yerleştirilir. En az da-
yanıklı geometrik cisim prizma olduğu için en üste prizma yerleştirilir. 2.
3. Küpün yüksekliği ile yan yatırılmış prizmanın yüksekliği eşit olur-
sa dayanıklılıkları eşit olur. Küpün tabanı bir karedir. Örneğin kü- V SİLİNDİR = π.(2r) .3r 3V SİLİNDİR = V KÜP
2
pün taban alanı 6 cm x 6 cm olsun. Bu durumda küpün yüksekliği 3V = 3. π.12r 3 3π.12r = a 3
3
6 cm olur. Fakat dikdörtgenler prizmasının tabanı dikdörtgendir. SİLİNDİR
Dikdörtgenler prizması, küp ile taban alanlarının eşit olması için 3. π .12r = π.r K 3 a = 3 3 4 r
3 4
4 cm x 9 cm, 3 cm x 12 cm, 2 cm x 18 cm, 1 cm x 36 cm gibi r K = 3r 3 D =
1
değerler alabilir. Prizmanın yüksekliğini tabanı oluşturan kenar KÜP 3
uzunluklarından biri belirler ve bu durumda yüksekliğin 6 cm D küre = = 1 1 3 r 4
3 3
olması imkânsızdır. Küp ile dikdörtgenler prizmasının yüksek- 4.3r 4r4r D küre > D küp
4.3r
likleri farklı olduğu için dayanıklılıklarının eşit olması mümkün
değildir. Not: Konu ile ilgili bilgiler için bkz. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders Kitabı, Sayfa 81-86.
280