Page 281 - Fizik 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 9

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.:41 3. Boyaların kâğıda Boyaların bir arada
2. Yönerge aktarılması ile ilgili kalması ile ilgili
Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. 1. Gaz yağı lambalarının Su damlasının küre şek-
Muhtemel cevaplar: haznelerinde bulunan linde olması.
sıvı yakıtın pamuktan
1. Sıcaklık, basınç gibi dış faktörlerin değişmesi adezyon ve ko- yapılmış bir dokuma olan
hezyon kuvvetlerini etkileyebileceğinden bu durum taşmadan fitilin bir ucundan diğer
kalan damla sayısını değiştirebilir. ucuna taşınması.
2. Taşmadan önce para üzerindeki su damlası yaklaşık yarım küre
şeklindedir. Kohezyon kuvveti belirli bir damla sayısından daha 2.
fazlasını birlikte tutamadığından yüzey gerilimi bozulmuş ve su
taşmıştır.
3. Su damlacıklarının küre şeklinde olmasının nedeni yüzey geri-
limidir. Yer çekimsiz ortamda su damlaları tam küresel şekilde 3.
olacaktır.
4. Aynı hacimdeki geometrik şekillerden en küçük yüzey alanına
sahip olanı küredir. Bu nedenle farklı geometrik şekillerden ya-
ratılan baloncuklar küresel şekildedir.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders Kitabı, Sayfa 4. Tekne suyu üzerinde boyaların durmasının nedeni özkütle
87-100. farkından kaynaklanmaktadır. Bitkiler, metal toprak oksitleri
Etkinlik No.:42 ve soba kurumu gibi malzemelerin katılım oranları boyaların
tekne suyu üzerinde dağılmadan kalmasını sağlayacak özkütle
2. Yönerge değerinin elde edilmesini sağlamıştır.
1. Sıvı molekülleri arasındaki çekim kuvveti (kohezyon) ile sıvı 5. Su moleküllerinin yüzeyde oluşturduğu gerilimin etkisiyle me-
tal cisim uygun şekilde bırakıldığında batmaz. Bu durum, su
yüzeyine etki eden hava molekülleri arasındaki çekim kuvveti
(adezyon) arasındaki farktan dolayı sıvı yüzeyinin gergin bir zar ile üzerindeki metal cisim arasındaki denge hâlidir. Eğer metal
gibi görünmesi, yüzey gerilimi olarak adlandırılır. Özkütlesi su- cisim suya dik olarak bırakılırsa ya da bardak sallanırsa yüzey
yun özkütlesinden büyük olmasına rağmen metal atacın suyun gerilimi bozulur ve suya batar.
üstünde durması, suyun yüzey gerilimi ile açıklanır. 6. Tekne suyuna özkütlesini azaltacak bir madde eklendiğinde,
2. Sıvı içerisinde çözünen bazı maddeler yüzey gerilimini azaltır. • Sıvının özkütlesi ile sıvının kılcal borulardaki yükselme
Bu maddelerden biri de sabundur. Etkinlikte suya sıvı sabun
damlatıldığında dengedeki metal ataç batacaktır. miktarı ters orantılıdır. Tekne suyunun özkütlesinin azal-
ması kâğıt tarafından daha fazla miktarda çekilmesine
Yüzey gerilimi sıcaklıkla ters orantılıdır. Sıcaklığı artan bir sı- neden olabilir.
3. vının yüzey gerilimi azalır. Bu yüzden dengedeki metal atacın • Suyun özkütlesinin azalması, boyaların bir kısmının suya
suyun dibine çökmesi beklenir. batmasına neden olabilir.
4. Soğudukça çorbanın yüzeyinde bir katman oluşması, sabunlu su-
yun sıcaklığı artırılınca yüzeyden kiri daha kolay sökmesi gibi ör- Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders
nekler verilebilir. Kitabı, sayfa 87-100.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders Kitabı, Sayfa
87-100. Etkinlik No.:44
Etkinlik No.:43 1. Yönerge
Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. Sığır ödü kullanılır.
Muhtemel cevaplar: 1.
2. Adezyon kuvveti etkilidir.
1. Adezyon: Tekne suyu üzerindeki desenlerin hamur kâğıda ya-
pışması. 3. Kılcallık olayı etkilidir.
Kohezyon: Boyaların birbirine karışmaması.
Yüzey gerilimi: Boyaların serpiştirildiğinde suyun üzerinde ya- 4. Ebru sanatında boya damlaları suyun yüzeyinde güzel desenler oluştu-
yılması. rur. Boyaların dibe çökmesini engellemek için suyun yüzey gerilimini
Kılcallık: Hamur kâğıdındaki emicilik. artıran sığır ödü kullanılır. Bu madde yerine suya farklı bir madde ka-
tıldığında ya da kullanılan sığır ödü miktarı doğru ayarlanamadığında
istenilen yüzey gerilimi sağlanmaz ve ebru tutmaz.
2. Adezyon: Kâğıdın ıslanmasını önceleyecek özellikte boyalar
kullanılırsa desenler kâğıda aktarılamaz.
Kohezyon: Tekne suyuna deterjan benzeri maddeler eklenirse 2. Yönerge
suyun kohezyonun azalmasına neden olur. Bu da desenlere şe-
kil vermeyi zorlaştırabilir. 1. Su, molekülleri arasında bulunan güçlü bağlardan dolayı birçok sıvıya
Yüzey gerilimi: Suda çözünmeyen yağ gibi bir madde tekneye göre yüksek yüzey gerilimine sahiptir. Eşit hacimli geometrik yapılar
eklenirse suyun yüzey gerilimi azalır. Tekne suyuna boyalar ser- arasında en küçük yüzeye sahip ve en dayanıklı şekil küre olduğu için su
piştirildiğinde suyun yüzeyinde daha fazla yayılmasına neden damlaları küresel şekil alır.
olabilir. 2. Kontak lenslerin göz küresinde düşmeden durabilmesinin sebebi adez-
Kılcallık: Daha az emici kâğıt kullanılırsa bazı desenlerin kâğı- yon kuvvetidir. Gözyaşı sıvısı kontak lensi kuvvetlice çekerek lensin ya-
da aktarılmasında zorluklar yaşanabilir. pışmasını sağlar.

281