Page 267 - Tarih 9 | Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 9 142

6. ÜNİTE > Türklerin İslamiyeti Kabulü Kazanım 9.6.4: Büyük Selçuklu Devleti Dönemi’ndeki başlıca siyasi gelişmeleri Türk tarihi içeri-
ve İlk Türk İslam Devletleri sindeki önemi bağlamında açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Neden Sonuç İlişkisi Kurabilme Becerisi
Etkinlik İsmi BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ’NDE OTORİTE 20 dk
Amacı Büyük Selçuklu Devleti’nin otoritesini kaybetme sebeplerini değerlendirebilme. Bireysel

Yönerge Metinleri birlikte değerlendirerek aşağıdaki soruları cevaplayınız.

SELÇUKLULARDA HATUN
Kök-Türk Kitabeleri’nde “Türk Tanrısı Türk milleti yok olmasın diye babam ll-teriş Kağan ile
anam İl-bilge Hatun’u gönderdi” ifadesi yer almıştır.
Büyük Selçuklu veziri Nizâmülmülk: “Acem (İran) hükümdarları zamanında kadınların devlet
işlerinde bir tesiri olmazdı. Türkistan hükümdarları bütün devlet işlerinde hatunlarla müşavere
eder ve onların fikirlerini diğerlerine üstün tutarlardı. Türkmen (Selçuk) padişahları da bu yolda
gitmişlerdir. Bu sebeple vezirler hatunları memnun etmelidirler.” demiştir.

Tuğrul Bey’in eşi Altuncan, Melikşâh’ın eşi Terken, Mehmet Tapar’ın eşi Gevher gibi Selçuklu
hatunları kendilerine ait ikta, divan teşkilâtı ve askerlere sahip olmuştur. Bunlar arasında Terken
Hatun devletin uğradığı buhranda birinci derecede rol oynamıştır.

Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ötüken Yayınları, s.220-223 (Düzenlenmiştir.)

SELÇUKLULAR VE BÂTINÎLER
Nizâmülmülk Bâtınîler hakkında: “Her devirde ve ülkede hükümdarlara karşı âsiler çıkmıştır.
Lâkin hiçbir Râfizî (sapmış) mezhebi Bâtınîler kadar kötü olamaz. Onların gayesi İslamiyet’i ve bu
devleti fesada vermektir; kulaklarını ve gözlerini bir sesin çıkmasına ve bir hâdisenin zuhuruna
dikmişlerdir. Müslümanlık iddiasında görünen bu sahtekârların, ben öldükten sonra büyük ve
mümtaz insanları kuyulara attıkları, davul sesleriyle kulakları çınlattıkları ve sırlarını açığa vur-
dukları zaman bu sözlerim hatırlanacaktır.” demiştir.

Melikşah’ın ölümünden son-
ra patlak veren siyasi buhran
ve Haçlılarla başlayan savaşlar
Bâtınîlerin kuvvetlenmesine
yaramıştır. Her tarafa yayılan
fedailer teşkilâtlarını yayarken
mühim devlet adamı, kuman-
dan ve âlimleri öldürüp devlet
mekanizması içine, hatta saray-
lara ve evlere kadar sızarak kor-
ku salmaya başlamıştır.

Osman Turan, Selçuklular Tarihi
ve Türk-İslâm Medeniyeti Ötüken
Yayınları, s.226-230
(Düzenlenmiştir.)
Görsel 1: Nizâmülmülk’ün Bâtınîler tarafından katlini gösteren minyatür/
Topkapı Sarayı

265