Page 348 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9 177

7.ÜNİTE > Biyografi-Otobiyografi Kazanım: A. 4. 12. Metni yorumlar.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi PEYAMİ SAFA’NIN RUH YANSIMALARI 25 dk.
Amacı Metni eleştirel bir bakış açısıyla okuyarak yorumlayabilmek. Metindeki açık ve örtük iletileri yorumlayabilmek. Bireysel
Metni yorumlarken günlük hayatla bağlantı kurabilmek.

Yönerge Metni okuyunuz. Aşağıdaki soruları okuduğunuz metin çerçevesinde cevaplayınız.
(Alıntı metnin aslına sadık kalınmıştır.)

PEYAMİ SAFA
1899-1961
(...)
Romancılığı
Bir makalesinde “Tahlil romanı’nın, Türk edebiyatına benimle girdiğini söyleyen Nurullah Ataç, haklı
mıdır bilmiyorum. Fakat, Şimşek adındaki acemice ve sathî tahlil denemelerinden sonraki roman-
larımda, insan ruhunun güneşsiz, hatta yıldızsız taraflarına nüfuz etmek için sarfettiğim gayretlerin
arttığını biliyorum. Böylece roman sanatının insanın iç macerasını birinci plâna atarak sinema sa-
natından ayrılabileceğini düşünüyorum.” diyen Peyami Safa, romancılığının sırlarını vermiş oluyor.

O bir tahlil romancısıdır. Yani kişilere ve eşyaya psikolojik bir dikkat ile bakar. Şuur ile alt şuuru araş-
tırır. Maddî, manevî ıstırap dolu hayatları, hasta beden ve ruhları, ahlâk bunalımlarını, kişi-toplum
çatışmalarını, vicdan azaplarını; günah, hayâsızlık, kopmuşluk, işe yaramazlık, yalnızlık duygularını,
önsezileri, ruh hastalıklarını ve psikolojik deneyişlerini konu edinir.
Bu tarz tahlil romanlarında olay değil, kişilerin, eşyanın ve bizzat olayın ince bir dikkatle çözümlen-
mesi (tahlil-analiz) önemlidir. Böylece insanın iç macerasını ele alan çağdaş roman, (Batıdaki benzer-
leri gibi) sinemaya benzemekten, yani sırf bir olay etrafında dönmekten kurtulmaktadır.
Peyamî Safa, iç maceranın yanısıra kişilerin sosyal çatışmalarını da ele alarak psiko-sosyal türde ro-
manlar vermiştir, denilebilir. Çünkü ünlü eserlerinde sosyal olayların insan ruhları üstündeki etkile-
rini araştırmıştır. Sözgelişi:

Mahşer’de I. Dünya Harbi sonunun ahlâk çöküşleri; 9. Hariciye Koğuşu’nda Çanakkale savunması
yıllarında hasta bir gencin bunalımları ve facia korkusu; Fatih Harbiye’de, ters anlaşılarak taklit edilen
Batının bize getirdiği bunalımlar, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu’nda, ruh huzuru arama ve sosyal
yıkımlardan felsefî kurtuluşa geçme yolları, Yalnızız’da günümüz insanının hayal kırılışları… ele alın-
mış bulunmaktadır.

“Sanatkâr ister istemez sosyal bir görüşün temsilcisidir… Romanda kahramanlardan biri romancının
sosyal görüşünü açıklayabilir.” diyen Peyami Safa, her eserinde kendi sosyal görüşlerini savunan bir
kahraman bulundurur.
Fakat romanın açıktan açığa bir dâva tutmasını, bir iddiayı ispat, bir görüşü telkin için yazılmasını
uygun görmez.

(...)

Ahmet Kabaklı, Türk Edebiyatı III, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul, 2004.

347