Page 39 - Biyoloji 10 | 2.Ünite

KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

Görsel 2.26’da X veY kromozomları üzerinde homolog ve homolog olmayan bölgeler gösterilmiştir.
X kromozomu

Hemofili Y kromozomu
II Retinitis pigmentosa
Kısmi renk körlüğü III Kulak kıllılığı

Tam renk körlüğü
I I

Görsel 2.26: İnsanda gonozomlarla taşınan karakterler
X ve Y’nin Homolog Bölgesi (I): X ve Y’nin homolog bölgesinde taşınan her özellik anne ve ba-
badan gelen iki alelle belirlenir, hem dişilerde hem de erkeklerde görülür. Tam renk körlüğü X ve Y’nin
homolog bölgesinde bulunan ve çekinik genle kalıtılan bir hastalıktır. Retinitis pigmentosa (tavukkarası)
X’e bağlı çekinik bir genle kalıtılır.Ayrıca yapılan bilimsel çalışmalarda bu hastalığın otozomal dominant
ve otozomal resesif kalıtıldığı tespit edilmiştir.
X Kromozomunun Homolog Olmayan Bölgesi (II): Buradaki genler X kromozomunun homolog
olmayan bölgesinde taşınır, özellikler hem erkeklerde hem de dişilerde görülür. Dişilerde (XX) bulundu-
ğundan iki alelle, erkeklerde (XY) tek X bulunduğundan bir alelle belirlenir. X kromozomuna bağlı ka-
rakterler erkek çocuklara anneden aktarılır, babadan oğula yalnız Y kromozomuna bağlı genler aktarılır.
Y kromozomunun Homolog Olmayan Bölgesi (III): Bu bölgede taşınan özellikler babadan gelen
tek bir genle belirlenir ve sadece erkeklerde görülür. Babada var olan bir özellik tüm erkek çocuklarına
aktarılır. Kulak kıllılığı bu duruma örnek olarak verilebilir. İnsanda eşeye bağlı karakterler X kromozomu-
na bağlı kalıtım ve Y kromozomuna bağlı kalıtım şeklinde iki grupta incelenir.
X Kromozumuna Bağlı Kalıtım: X kromozomuna bağlı kalıtımın en iyi örnekleri kısmi renk körlüğü
(kırmızı yeşil renk körlüğü) ve hemofilidir. Bu hastalıklar X kromozomunda bulunan çekinik genlerle ka-
lıtıldığından erkek bireylerde görülme sıklığı daha fazladır.

Kısmi Renk Körlüğü
Tablo 2.10: Kısmi renk körlüğü genotip ve fenotipleri
Hastalar, kırmızı ve yeşil renkleri ayırt etmekte
Eşey Genotip Fenotip
güçlük çekerler. Kısmi renk körlüğü geni (r), X kro-
R
mozomunun homolog olmayan bölgesinde çekinik X X R Sağlıklı
alelle kalıtılır. X kromozomu üzerinde taşındığı için R r
Dişi X X Taşıyıcı
R
normal görme geni X , kısmi renk körlüğü geni ise
r
r
X ile gösterilir. Dişilerde iki tane X kromozomu bu- X X r Kısmi Renk Körü
r r
lunduğu için X X genotipli bireyler kısmi renk körü, R
r
R
R
R
X X genotipli bireyler taşıyıcıdır. X X genotipli bi- X Y Sağlıklı
Erkek
r
reyler sağlıklıdır. Taşıyıcılar renkleri ayırt etmekte bir X Y Kısmi Renk Körü
sorun yaşamazlar. Fakat çocuklarına hastalığın geni-
R
ni aktarabilirler. Erkeklerde bir tane X bulunduğu için X : Normal görme geni
r R r
X Y genotipli bireyler kısmi renk körü, X Y genotipli X : Kısmi renk körülüğü geni
bireyler sağlıklıdır (Tablo 2.10).
BİYOLOJİ 10
115