Page 50 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

1.6.1. ÜRİNER SİSTEMİN YAPISI, GÖREVİ VE İŞLEYİŞİ

İNSAN FİZYOLOJİSİ
Canlılarda metabolizma sonucu oluşan, vücut için gerekli olmayan ya da vücuda zararlı olan madde-
lerin dış ortama verilmesine boşaltım denir. Boşaltımda görev alan organlardan oluşan sisteme üriner
sistem adı verilir. Hücrede metabolik olaylar sonucu oluşan atıklar, zararlı ve zehirli maddeler boşaltım
ürünleridir. Azotlu bileşikler olan proteinler ve nükleik asitler, hücrede yıkılırken zehir etkisine sahip
amonyak açığa çıkar. Vücut, bu amonyağı karaciğerde üre döngüsüyle üreye çevirir.
Amonyağın üreye dönüştürülmesi karasal canlı-
larda su kaybını azaltmaya yönelik bir adaptasyondur. Böbrek atardamarı
Üre, diğer metabolik atıklarla üriner sistem sayesinde
vücuttan uzaklaştırılır. Üriner sistem, atık maddeleri
vücuttan uzaklaştırırken aynı zamanda vücut sıvıları-
nın hacminin ve bileşiminin kontrolüne yardımcı olur.
Üriner sistem, yabancı maddeleri ve metabolik
atıkları vücuttan uzaklaştırmanın yanı sıra vücudun
su dengesini düzenleyerek kanın hacmini ve basıncını
da ayarlar. Sodyum, potasyum ve klor gibi elektrolitle-
rin kan plazmasındaki yoğunluğunun ayarlanmasında Böbrek toplardamarı
üriner sistem etkili olur. Üriner sistem kanın pH sevi-
yesinin dengelenmesine de katkıda bulunur. D vitami-
3
nini aktifleştirerek kalsiyum seviyesinin ayarlanmasına Böbrek
yardım eder. Üriner sistem ve karaciğerle uzun süreli Üreter
açlık durumunda laktik asit, pirüvat, gliserol, amino-
asit gibi karbonhidrat olmayan kaynaklardan glikoz
sentezlenir. Böylece vücudun şeker ihtiyacı karşılanır.
Böbrekler eritropoietin hormonu salgılayarak kemik
iliğinde alyuvar yapımını uyarır. Bu nedenle kronik
böbrek yetmezliği olan hastalarda genellikle anemi geli-
şir. Böbrekler hasar görmüşse görevini yerine getirmez. Mesane
Dolayısıyla yeterli düzeyde eritropoietin hormonu sal-
gılayamazlarsa alyuvar sayısında sürekli bir düşüş söz
konusu olur.
Üriner sistem; böbreklerden, üreterden, idrar ke- Üretra
sesinden (mesane) ve üretradan oluşur (Görsel 1.6.1). Görsel 1.6.1: Üriner sistemin yapıları
Böbrek atardamarıyla böbreklere gelen kan burada sü-
zülür. İdrar, üreterle idrar kesesine taşınır. İdrar kese-
sinde depolanan atıklar üretrayla dışarı atılır.

ARAŞTIRIYORUM

Vücutta metabolizma sonucu oluşan ürenin kandaki miktarının artmasının nedenlerini
Genel Ağ üzerinden araştırınız. Araştırmanızı sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.

154