Page 55 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

1.6.2. HOMEOSTASİNİN SAĞLANMASINDA BÖBREKLERİN ROLÜ

Vücutta çözünmüş hâldeki mineral maddelerle suyun atılması veya tutulması üriner sistem sayesin-
de gerçekleşir. Kanın ozmotik basıncının ayarlanması ve üre, ürik asit, kreatinin gibi metabolik atıkların
vücuttan uzaklaştırılması da üriner sistemin görevidir. Süzülme, geri emilim ve salgılama fonksiyonları
sayesinde böbrekler homeostasinin korunmasını sağlar.

HORMONAL KONTROL

Böbreklerin çalışması ve homeostasinin korunması için çeşitli hormonlar etkilidir. Vücudun su ihtiyacı
hissettiği plazma ozmotik basıncının artması durumunda hipofiz bezinden salgılanan antidiüretik hormon
(ADH; Vazopressin) miktarı artar (Görsel 1.6.6). ADH, toplama kanallarının duvarındaki epitel hücreler üze-
rinde etkilidir ve suyun geri emilmesini sağlar. Suyun kana doğru geri emiliminin artması idrarın bileşiminde-
ki suyu azaltır ve idrar yoğunlaşır. Aldosteron hormonu, nefronun distal tübüllerini ve toplama kanallarını
etkileyerek daha fazla sodyum ve suyun geri emilmesini sağlar. Aldoteron potasyumun atılımını da hızlan-
dırır. Böylece kan basıncı yükselir ve kan hacmi artar.

KAN OZMOTİK
BASINCI NORMAL
Plazma ozmotik basıncı artarsa Hipotalamus uyarılır.

Distal tüpten suyun geri emilimi artar.
Su içme isteği artar.

ADH

Hipofizin arka lobundan ADH salgılanır.

Görsel 1.6.6: Hormonal kontrol

ASİT BAZ DENGESİNİN KORUNMASI

Böbrekler; su ve tuz dengesinin korunması, boşaltım atıklarının vücuttan uzaklaştırılması ve hücre dışı
sıvıların pH’ının korunmasında da görevlidir. Normalde 7,4 olan kanın pH’ı çeşitli tampon sistemler saye-
sinde dengede tutulur. Kandaki pH dengesinin asitliğe doğru değişmesine asidoz, bazlığa doğru değişme-
+
sine alkaloz denir. Asidoz ve alkaloz durumlarını önlemek için H iyon konsantrasyonlarını düzenleyen
asit-baz tampon sistemleri devreye girer. Solunum sisteminde, dokular tarafından üretilen CO ’in karbonik
2
+
aside sonrasında da H iyonları ve bikarbonat iyonlarına dönüşmesi tersinir bir şekilde gerçekleşir.
+
CO + H O H CO H + HCO - 3
2
2
2
3
CO 2 miktarı arttıkça ortamda H iyonları artar ve pH azalır. Böbrekler, bir tampon görevi üstlenerek fazla
+
-
H iyonlarını uzaklaştırırken HCO iyonlarının geri emilimini artırır. Böylece pH’ın dengelenmesine yardımcı
3
olur.
159