Page 76 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

1.7.3. İNSANDA EMBRİYONİK GELİŞİM SÜRECİ

İNSAN FİZYOLOJİSİ
Embriyonik gelişme yumurta ile spermin birleşip zigotu oluşturmasıyla başlar. Döllenme sonucu oluşan
zigot, tek bir hücreyken büyüme ve gelişme sonunda milyarlarca hücreden oluşan dokuya ve organa sahip
karmaşık bir organizmaya dönüşür. Bu süreç hücre bölünmeleri sayesinde gerçekleşir. Bu aşamadan sonra
embriyo büyüme ve gelişmeye başlar. Büyüme, mitozla hücre sayısındaki artıştır. Gelişme, dokuların ve
organların yapılarındaki değişiklikler sonucu biyolojik fonksiyonlarındaki ilerleme ve olgunlaşmadır.
Embriyonik gelişim, art arda gerçekleşen bir dizi hücre bölünmesiyle başlar. Zigotun hücre bölünmeleri-
ne segmantasyon denir. Segmentasyon sonucu oluşan hücrelerden her birine blastomer adı verilir. Nadiren
bölünen iki hücre birbirinden ayrılıp tek yumurta ikizlerini (monozigotik ikizleri) oluşturur.
Segmentasyon sırasında mitoz hızla gerçekleşir ancak sitoplazma miktarı aynıdır. Embriyoyu oluşturan
hücreler küçülür. Segmentasyon sırasında oluşan hücrelerin dut şeklinde bir araya gelerek oluşturduğu ya-
pıya morula denir.
Döllenmeden 6-7 gün sonra embriyo, yaklaşık 100 hücreden oluşmuş blastosist adı verilen içi sıvı dolu
bir yapı olarak rahme ulaşır. Blastosist embriyonun blastula aşamasıdır. Embriyoda ikinci gelişim aşaması
gastrulasyondur. Gastrulasyon döllenmeden yaklaşık 9 gün sonra başlar. Gastrulasyonda üç tabakalı embri-
yo oluşur. Bu embriyonik tabakalar farklılaşarak özgül organ sistemlerini oluşturur. Gelişmekte olan embri-
yoda doku ve organlar hücre şekillerinin değişimine, hücre göçüne ve programlanmış hücre ölümüne bağlı
olarak şekillenir (Görsel 1.7.13).
Segmentasyonla oluşan embriyo rahim duvarına tutunur. 4-5 hafta sonra plasenta oluşana kadar embri-
yo endometriyumdaki kılcallardan beslenir. Plasenta embriyoya besin ve oksijen sağlar, embriyonun atık-
larını da uzaklaştırır. Blastosistte yer alan hücreler vücuttaki her tip hücreye dönüşebilecek kök hücrelerdir.

Morula

Blastomer
Blastula

Zigot

Embriyo

Fetüs

Görsel 1.7.13: Embriyonik gelişim

180