Page 38 - Biyoloji 12 | 1.Ünite

2. Kısa Yaşam Döngüsüne Sahip Olma: Deneylerin daha kısa sü-
rede sonuca ulaşması ve daha fazla yeni nesil üzerinde gözlem ya-
pılabilmesi için model organizmalar genellikle kısa yaşam döngüsüne
sahip canlılar arasından seçilir.

3. Laboratuvar Ortamında Yetiştirilebilme: Model organizmalar, sık-
lıkla laboratuvar ortamında kolayca bakımı yapılabilecek canlılar ara-
sından seçilir. Bu seçimde canlının boyutu, beslenme biçimi, yaşadığı
sıcaklık gibi faktörler göz önünde bulundurulur.
Örneğin fare [Mus musculus (Mus muskulus)] araştırmalarda en sık
kullanılan model organizmadır. Yetiştirilmesi ve bakımı kolaydır. Üre-
me hızı yüksek olduğu için özellikle ilaçların olası yan etkilerini nesiller
boyu gözlemlemeye uygundur. Memeliler sınıfına ait bir canlı olduğu
için ilaçların insanlar üzerindeki etkisi açısından da ipucu vermektedir
(Görsel 1.35).

4. Genom Büyüklüğü: Bazı model organizmalar küçük genoma sahip
olmalarından dolayı tercih edilir. Örneğin hardal bitkisi [Arabidopsis
thaliana (Arabidopsis talina)], bitkisel araştırmalarda en çok kullanı-
lan model organizmadır. Çok küçük bir genoma sahip olması ve ge-
nom haritası çıkarılmış ilk bitki olması nedeniyle tercih edilir (Görsel
1.36).

5. Genom Haritasının Çıkarılmış Olması: Genom diziliminin ta-
mamı bilinen canlılar, özellikle genetik alanındaki araştırmalar için
çok uygun birer model organizmadır. Bir çeşit nematot olan yuvar-
lak solucan [Caenorhabditis elegans (Senorabdidis elegans)], ge-
nom dizilimi haritalanmış ilk çok hücreli canlı olması bakımından
önemlidir (Görsel 1.37).
6. Ekonomik Koşullar: Model organizma olarak seçilen canlının ucuz
ve kolay bulunabilir olması, bakımının masraflı olmaması bilim insan-
ları için tercih edilen bir durumdur. Örneğin ekmek mayası [Saccha-
romyces cerevisiae (Sakkaromises serevise)], kolay yetiştirilebilir
olduğu için genetik ve mikrobiyoloji alanında sıklıkla kullanılmak-
tadır.

Görsel 1.35: Mus musculus (fare) Görsel 1.36: Arabidopsis thaliana (Har- Görsel 1.37: Caenorhabditis elegans
dal bitkisi) (yuvarlak solucan)

1. ÜNİTE 52