Page 43 - Biyoloji 12 | 1.Ünite

Daha önceki yıllarda insülin, çeşitli memeli hayvanlardan az miktarda
alınabiliyordu. Ancak bu şekilde elde edilen insülinin hem maliyeti yük-
sekti hem de bazı insanlarda alerjiye neden olabiliyordu. 1980’li yıllarda
biyoteknoloji sayesinde insan DNA’sındaki insülin üretimini sağlayan
genin bakterilere aktarılmasıyla çok miktarda ve ucuza insülin hormonu
üretilmiştir.
Daha sonraki yıllarda başka hormonlar ve antibiyotikler de bu şekilde
a
kolaylıkla elde edilmiştir. Bakterileri yok etmede kullanılan antibiyotikleri
sentetik olarak üretmek hem zor hem de pahalıdır. Günümüzde birçok
antibiyotik, DNA teknolojisi ile daha ucuza ve fazla miktarda üretilmek-
tedir (Görsel 1.42 a, b).

Günümüzde insan sağlığını tehdit eden ve salgınlara neden olan bir-
çok bulaşıcı hastalık, virüs kökenlidir. Virüsleri bakterilerde olduğu gibi
antibiyotikler ile yok etmek mümkün değildir. Virüslerin neden olduğu
hastalıklar, güçlü bağışıklık sistemi ile yok edilebilir ve bunun için de aşı-
b
lanmak en etkili yoldur. Bağışıklık sistemi hücreleri, virüsleri taşıdıkları
protein kılıflarından ayırt ederek gerekli bağışıklığı oluşturmaktadır. Görsel 1.42: Rekombinant DNA tekno-
lojisi ile üretilen antibiyotik ve hormon
Bunun için sağlıklı insanlara virüsü çevreleyen kılıftaki proteinler verile- tabletleri
rek bunları virüs gibi algılamaları sağlanır. Gerekli bağışıklık oluşturula-
bilir. Bu amaçla bazı bakterilere, protein kılıf sentezinden sorumlu virüs
DNA’ları aktarılarak bakterilerin virüslere ait proteinlerden bolca üretme-
si sağlanmıştır. Elde edilen bu proteinlerden de çeşitli aşılar üretilmiştir
(Görsel 1.43 a,b).
Parazit, bakteri, virüs ve tümörlere karşı vücudumuzda üretilen ve in-
terferon denilen bağışıklık molekülleri, aynı yöntemle üretilebilmektedir.
İnterferon üretiminde E. coli gibi bakterilerden, çeşitli transgenik canlılar-
dan yararlanılmaktadır.

İnterferonlar kanser tedavilerinde sıklıkla kullanılmaktadır. Son yıllarda
biyoteknoloji alanında yapılan çalışmalar, özellikle DNA ve mRNA’daki
nükleotit dizilerini belirleme tekniklerindeki gelişmeler, tıp alanında çalı-
şan araştırmacılara genleri karşılaştırma olanağı vermiştir. Bu karşılaş-
tırmalar, kişiye özgü kanser tedavilerinin uygulanmasını sağlamıştır. Ra-
him ağzı kanserinin önlenmesinde biyoteknolojik yöntemlerle geliştirilen
aşılar kullanılmaktadır.

Modern biyoteknolojik çalışmalarla, tıbbi uygulamalarda bazı hastalıkla-
rın tedavisinde kullanılmak üzere uygun özelliklere sahip çeşitli virüsler
de üretilmiştir.

a b

Görsel 1.43: DNA teknolojisi ile üretilen aşı ve serumlar

GENDEN 57
PROTEİNE