Page 21 - Biyoloji 9 | 2.Ünite

Lizozom

Lizozomlar, sindirim enzimleri taşıyan, tek katlı zarla çevrili hücre
organelidir. Lizozomun içerisinde bulunan enzimler, granüllü en- BİLİYOR MUSUNUZ?
doplazmik retikulumların yüzeyinde bulunan ribozomlarda üretil-
Embriyonel gelişim sırasın-
dikten sonra endoplazmik retikulumlar aracılığı ile Golgi aygıtına
da el ve ayak parmak ara-
getirilir. Burada yoğunlaştırılarak paketlenir ve kesecikler içine alı- larının açılması, tek parça
nıp lizozom şeklinde sitoplazmaya bırakılır. Lizozomlar hücre içi hâlindeki göz kapaklarının
sindirim yapabilen hücrelerde bulunur. Gelişmiş bitki ve mantar iki eşit parçaya ayrılması
ve dişilerde rahim duvarının
hücrelerinde lizozom yoktur.
kalınlaşan kısımlarının atıl-
Lizozomlar, fagositozla yutulan bakteri ve virüslerle yabancı mad- ması lizozomların parçalan-
ması sonucunda meydana
deleri etkisiz hâle getirir (Görsel 2.17). Lizozomlar, spermin yumur-
gelen otoliz ile gerçekleşir.
taya girmesinde de etkilidir.
Bozulmuş ve yaşlanmış organeller, lizozomlar tarafından yok edilir.
Lizozom zarının iç yüzeyi, enzimlerin zarar vermesini engelleyen
özel bir madde ile kaplanmıştır. Herhangi bir etki sonucu lizozom
zarı parçalanırsa enzimler sitoplazmaya dağılır ve hücre kendini
sindirir. Bu olaya otoliz denir.

Sitoplazma
Çekirdek Besin
molekülü
Yalancı ayaklar

Sindirim kofulu
Lizozom

Atıklar

Görsel 2.17: Fagositozla yutulan besinin lizozom tarafından sindirilmesi

Aşırı soğuk veya sıcağa maruz kalan deri hücrelerinde yanıkların
oluşmasının sebebi lizozomların parçalanmasıdır. Lizozomlarda-
ki fonksiyon bozuklukları, bazı hastalıklara neden olur. Örneğin
Tay-Sachs (Tay Saks) hastalığında sinir hücrelerinin lizozomla-
rında lipitleri sindiren enzimler eksiktir. Zamanla sinir hücrelerinde
biriken lipitler, hücrelerin fonksiyonlarının bozulmasına neden olur.

Lizozom faaliyeti sonucu parçalanması gereken maddeler parça-
lanmadan zamanla lizozomlarda birikebilir. Bu maddeler yaşlılık
pigmenti adı verilen pigmentlere dönüşür. Bu durum deride kahve-
Görsel 2.18: Deride
rengi lekelerin oluşmasına yol açar (Görsel 2.18). yaşlılık pigmenti birikimi

101
Hücre