Page 39 - Biyoloji 9 | 2.Ünite

Endositoz sırasında hücre zarının bir kısmı koparak koful
oluşumuna katıldığı için hücre zarı yüzeyi küçülür. Endositoz
olayında enzimler görev alır ve ATP harcanır. Endositoz, fagositoz
ve pinositoz olmak üzere iki şekilde gerçekleşir:

a) Fagositoz

Büyük moleküllü katı partiküllerin hücre zarının uzaması ile oluşan
yalancı ayaklar yardımıyla hücre içine alınmasıdır. Yalancı ayak-
ların sardığı besin molekülü, zarın oluşturduğu bir cep içine alınır
ve cep koparak sitoplazmaya geçer. Oluşan keseye besin kofulu
denir. İnsan vücudundaki akyuvarlar, yabancı mikroorganizmaları
Görsel 2.42: Bir akyuvarın bir bakteriyi
bu yolla yok eder (Görsel 2.42). Amip, öglena, paramesyum gibi fagositoz ile yutması
tek hücreli ökaryot canlılar besinleri fagositoz ile hücre içine alır.

b) Pinositoz

Hücre zarındaki porlardan geçemeyecek kadar büyük moleküllü ve
suda çözünebilen maddelerin alınmasına pinositoz denir. Pinosi-
toz hücre zarından gelişen cepler yardımıyla gerçekleşir. Hücre dı-
şındaki sıvı damlacıkları, pinositoz cebinin iki ucunun birleşmesiyle
oluşan besin kofulu içerisinde sitoplazmaya alınır. Pinositoz cepleri
fagositoz ceplerinden daha küçüktür.

B) Ekzositoz
Hücre içinde bulunan büyük moleküllü maddelerin enerji harcana-
rak kofullar yardımıyla endositozun tersi bir yöntemle hücre dışına
verilmesine ekzositoz denir. Hücrede üretilen enzim, hormon, tü-
kürük, süt gibi salgılar ve atık maddeler ekzositoz ile hücre dışına
verilir. Ekzositozda koful zarı, hücre zarı ile birleştiğinden hücre
zarının yüzeyi büyür (Görsel 2.43). Bakteriler ve arkeler, zarlı orga-
neller oluşturmadığı için endositoz ve ekzositoz yapamaz. Mantar
ve bitki hücreleri, ekzositoz yapabilir. Örneğin sindirim enzimleri,
böcekçil bitkilerde ve ayrıştırıcı (çürükçül) mantarlarda bu yolla
hücre dışına verilir.

Hücre dışı
Salgılar ve atıklar

Hücre zarı

3
2 Ekzositoz cebi

Hücre içi
1 Salgı kofulu
Görsel 2.43: Salgıların ve atıkların ekzositozla hücre dışına verilmesi

119
Hücre