Page 35 - Biyoloji 9 | 2.Ünite

Osmoz olayında yoğunluğu düşük ortamdan yüksek olan ortama
doğru net su geçişini durdurmak için zara uygulanan su basıncına
osmotik basınç denir. Osmotik basıncın fazla olduğu yerde
emme kuvveti oluşur. Görsel 2.35.b’de görüldüğü gibi Z kolundaki
sükrozun oluşturduğu osmotik basıncın etkisiyle emme kuvveti
sıfır oluncaya kadar su, Y kolundan Z koluna geçer.

Seçici geçirgen zar Seçici geçirgen zar
Karekod 2.6:
Y kolu Z kolu Y kolu Z kolu Hücre zarı
Sükroz
Sükroz
Sükroz
H O
2
Sükroz
H O
2

a b
Görsel 2.35: Suyun osmozla seçici geçirgen zardan geçişi

Osmotik basınç, çözünen madde miktarı ile doğru orantılı; çözü-
cü madde miktarı ile ters orantılıdır. Çözeltideki çözünmüş madde
miktarı ne kadar fazla ise osmotik basınç o kadar yüksek ya da çö-
zeltideki çözücü madde miktarı ne kadar fazla ise osmotik basınç
o kadar düşüktür. Su, daima osmotik basıncın yüksek olduğu yere
doğru hareket eder.

Hücre içindeki suyun hücre zarına yaptığı basınca turgor basıncı
denir. Bitki hücrelerinde bulunan duvar, hücre zarının turgor ba-
sıncı ile parçalanmasını engeller. Hayvan hücreleri, bu basınca
dayanamaz ve parçalanır. Bitkilerin yapraklarındaki gözeneklerin
(stoma) açılıp kapanması, küstüm otunda yaprakların ve böcekçil
bitkilerde kapanların hareketi, otsu bitkilerde dikliğin sağlanması
gibi olaylar turgor basıncının etkisiyle gerçekleşir. Uzun süre susuz
kalan bitki hücrelerinde turgor basıncı azalır, bitkilerin yaprakları Görsel 2.36: Susuz kalan bitkiler solar.
(Görsel 2.36) ve çiçekleri solar.

Turgor basıncı ile osmotik basınç birbiriyle ters orantılıdır. Osmotik
basınç ile turgor basıncı arasındaki fark emme kuvvetini verir.

Emme Kuvveti = Osmotik Basınç – Turgor Basıncı

DÜŞÜNÜP
Hücreler yoğunluk bakımından üç çeşit çözelti ortamında bulunur: YORUMLAYINIZ
♦İzotonik ortam Denizde uzun süre kalın-
dığında neden parmak uç-
♦Hipertonik ortam larınız buruşur?

♦Hipotonik ortam
115
Hücre