Page 31 - Biyoloji 9 | 2.Ünite

2.1.2.3. Hücre Zarı

Hücre zarı; hücreyi dış ortamdan ayıran, canlı, esnek, ince, se-
çici geçirgen bir yapıdır. Hücreye şekil verir. Hücreyi korur, sarar
ve hücrenin dağılmasını engeller. Hücre zarının yapısını açıklayan
görüşe akıcı-mozaik zar modeli denilmektedir. 1972 yılında Sey-
mour Jonathan Singer (Seymur Canıtın Singır) ve Garth L. Nicol-
son (Gart Nikılsın) tarafından önerilen bu modele göre hücre zarı
protein, lipit ve karbonhidrat moleküllerinden oluşmaktadır (Görsel Karekod 2.4:
2.30). Hücre zarındaki lipitler çoğunlukla fosfolipit yapıdadır. Hücrelerin karşılaştırılması

Hücre dışı

Glikoprotein
Glikolipit
Çift
katlı
fosfolipit
tabakası

Yağ asitleri
Kanal proteinleri
Kolesterol
Protein
Hücre içi Gliserol

Görsel 2.30: Hücre zarının genel yapısı

Çift katlı fosfolipit tabakası esnek olup sürekli hareket hâlindedir.
Bu durum hücre zarının akıcı olmasını sağlar. Fosfolipitlerin baş
kısmı fosfat-gliserol içerir ve dışa dönüktür. Yağ asitlerinden olu-
şan kuyruk kısmı ise içe dönüktür. Fosfolipitlerin hücre dışına ve
sitoplazmaya bakan baş kısımları suda çözünür (hidrofilik-suyu
seven), iç tarafa bakan kuyruk kısımları suda çözünmez (hidrofo-
bik-suyu sevmeyen) yapıdadır. Bu nedenle fosfolipit tabaka, suyun
hücreye giriş ve çıkışını büyük oranda engeller.
Hücre zarında bulunan fosfolipit moleküllerinin arasında düzenli
biçimde dağılmış ve yer değiştirebilen protein molekülleri bulunur.
Bu proteinler çoğu zaman yağ tabakası içinde zarı boydan boya
kateden kanallar oluşturur. Bunlara kanal proteinleri denir. Bu ka-
nallar hücrenin dış ortamla madde alışverişini sağlar ve sitoplaz-
manın homeostazisini düzenler. Ayrıca hücre zarı yüzeyine tutun-
muş çoğunlukla enzim görevi yapan proteinler vardır.

111
Hücre