Page 33 - Biyoloji 9 | 2.Ünite

I. Küçük Moleküllerin Zardan Geçişi
A) Pasif Taşıma

Küçük moleküllerin çok yoğun oldukları ortamdan az yoğun olduk-
ları ortama doğru hücre zarından geçişine pasif taşıma denir. Pa-
sif taşıma, hem canlı hem de cansız ortamlarda gerçekleşebilir.
Hücrenin ATP harcamasına gerek yoktur. Pasif taşıma için gerekli
enerji, moleküllerin kendi kinetik enerjilerinden sağlanır. Molekül-
ler, zarda bulunan fosfolipit tabakasından ya da protein kanalların-
dan iki taraftaki yoğunluk eşitleninceye kadar geçiş yapar.

a) Difüzyon

Küçük moleküllerin yüksek yoğunlukta bulundukları ortamdan dü-
şük yoğunlukta bulundukları ortama doğru yaptıkları yer değiştirme
hareketine difüzyon denir (Görsel 2.31). Difüzyon, hem canlı hem
de cansız ortamlarda gerçekleşebilir. Görsel 2.31: Su içerisinde boya
moleküllerinin difüzyonu
Basit Difüzyon: Moleküller, zarda bulunan fosfolipit tabakasından
zarın her iki tarafındaki yoğunlukları eşitleninceye kadar geçiş ya-
par. Enerjinin harcanmadığı ve taşıyıcı proteinlerin kullanılmadığı
bu olayda yağda çözünen ve yağı çözen maddeler ile gazlar fos-
folipit tabakadan doğrudan geçer. Maddelerin zardan bu şekilde
geçişine basit difüzyon denir (Görsel 2.32.a).
Hücre dışı
Gazlar,
Kolaylaştırılmış Difüzyon: Su ve suda çözünen bazı maddeler, A, D, E, K vitaminleri,
gliserol, alkol
hücre zarındaki fosfolipit tabakadan genelde geçemez ancak pro-
tein yapılı özel taşıyıcılar üzerinden veya proteinlerin oluşturdu-
ğu kanallardan geçebilir (Görsel 2.32.b). Moleküllerin bu şekilde
zardan geçişine kolaylaştırılmış difüzyon denir. Kolaylaştırılmış Hücre
difüzyonda enerji harcanmaz, madde sahip olduğu kinetik enerji zarı
ile yer değiştirir. Glikoz, fruktoz, galaktoz, amino asitler, iyonlar,
tuzlar gibi suda çözünebilen maddeler bu yolla hücre içine alınır
(Görsel 2.32.c). Sıcaklık, yoğunluk farkı ve difüzyon yüzeyi arttıkça
difüzyon hızı artar. Molekül büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı azalır.
a
Hücre içi

Hücre dışı Hücre dışı
Glikoz
Su,
B ve C vitaminleri,
mineraller

Hücre Hücre
zarı zarı

Kanal Taşıyıcı
proteini b protein c
Hücre içi Hücre içi

Görsel 2.32: a) Basit difüzyon b, c) Kolaylaştırılmış difüzyon

113
Hücre