Page 32 - Biyoloji 9 | 2.Ünite

Hücre zarının yapısında bulunan karbonhidratlar, zarın dış kıs-
mında protein ve lipitlere bağlı olarak bulunur. Glikoproteinler ve
glikolipitler hücre zarında uyarıları algılayan reseptör olarak gö-
rev yapan, hücrelerin birbirini tanımasını sağlayan ve hücre zarı-
nın seçici geçirgenliğini denetleyen moleküllerdir. Bu moleküllerin
her hücrede farklı miktar ve dağılımda bulunması ile biyokimyasal
özellikleri hücrenin özgüllüğünü sağlar ayrıca kimliğini belirler ve
hücreye antijenik özellik kazandırır. Hayvan hücrelerinin zarında
zara sağlamlık ve esneklik veren, steroit olan kolesterol molekülü
de bulunur.
Karekod 2.5: Hücre zarı
Bitki ve mantar hücreleri ile prokaryot canlıların hücre zarının
dış kısmında koruyucu bir duvar vardır. Bu duvar bakterilerde
peptidoglikandan, arkelerde pseudopeptidoglikandan, bitkilerde
selülozdan, mantarlarda ise kitinden yapılmıştır. Hücreyi dış ve
iç etkilere karşı koruyan duvar, cansızdır ve üzerindeki geçitler
sayesinde tam geçirgendir.

Hücre Zarından Madde Geçişleri

Hücre zarından madde geçişlerinde; maddenin büyüklüğü, elektrik
yükü, yağda veya suda çözünebilme özelliği ve konsantrasyonu
maddenin taşınma şeklini belirler.

Hücre Zarından Madde Geçişleri

Küçük Moleküllerin Büyük Moleküllerin
Taşınması Taşınması

♦ Pasif Taşıma ♦ Endositoz
◊ Difüzyon ◊ Fagositoz
◊ Osmoz ◊ Pinositoz

♦ Aktif Taşıma ♦ Ekzositoz

Glikoz, fruktoz, galaktoz, amino asit, yağ asidi, gliserol gibi küçük
organik moleküller ile su, mineral, iyonlar gibi inorganik moleküller
diğer büyük moleküllere göre hücre zarından daha kolay geçer.
Nötr atomlar negatif iyonlara, negatif iyonlar da pozitif iyonlara
-
göre zardan daha kolay geçer. Örneğin klor iyonu (Cl ), sodyum
iyonuna (Na ) göre zardan daha kolay geçer.
+
Yağı çözen ve yağda çözünen maddelerin zardan geçiş hızı, suda
çözünen maddelerin geçiş hızından daha yüksektir. Örneğin A, D,
E, K vitaminleri gibi yağda çözünen maddeler B, C vitaminleri gibi
suda çözünenlere göre; alkol, eter, benzen gibi yağı çözen madde-
ler ise yağda çözünenlere göre zarı daha kolay geçer.
112
Hücre