Page 10 - Kimya 11 | Çalışma Defteri -8

Hatırlıyor muyum?

Mağaralardaki sarkıt ve dikitler, çaydanlık ve su borularındaki tortu kimyasal
tepkime türlerinden biri olan çözünme-çökelme tepkimesi sonucu oluşur. Ayrıca
çözünme-çökelme tepkimesi deniz suyundan minerallerin özütlenmesinde, ilaç
sektöründe, laboratuvarda tuz karışımlarını ayırmak ve analiz etmek için kullanılır.
NaCl suda çok çözünen bir tuz olduğu hâlde AgBr suda az çözünen bir tuzdur. AgBr
gibi suda az çözünen maddenin bir miktarı suya ilave edildiğinde bir süre sonra
AgBr’ün doymuş çözeltisi oluşur. Doymuş AgBr çözeltisinde az çözünen AgBr katısı
ile katıyı oluşturan Ag⁺ ve Br- iyonları suda denge hâlindedir. Bu denge çözünürlük
dengesi olarak aşağıdaki gibi yazılır.

AgBr(k) Ag⁺(aq) + Br- (aq)

AgBr suda kısmen çözünür. Tepkimeyi oluşturan maddeler farklı fiziksel hâlde Hatırlıyorum
olduklarından tepkime heterojendir. Tepkimede yer alan AgBr katısının derişimi 2 Puan
sabittir. Denge bağıntısında katı hâldeki maddeler yer almayacağı için çözünürlük Kısmen Hatırlıyorum
19 denge bağıntısı 1 Puan

Kçç=[Ag⁺][Br-] şeklinde yazılır. Buradaki Kçç’ye çözünürlük çarpımı sabiti veya Hatırlamıyorum
çözünürlük çarpımı denir. 0 Puan
Çözünürlük çarpımı, iyonik katı ve çözünmüş iyonlar arasındaki dengeyi ifade
eder. Çözünürlük çarpımı doymuş çözeltideki iyonların derişimleri çarpımına eşittir.
Denge bağıntısında olduğu gibi iyonların önündeki katsayılar iyon derişimleri
üzerine katsayı olarak yazılır.
İyonik bileşiğin çözünürlüğü çözünürlük çarpımı ile ifade edilir. Çözünürlük
çarpımının sayısal değeri ne kadar küçükse iyonik bileşiğin sudaki çözünürlüğü
de o kadar azdır.
KÇÇ değerleri ancak deneysel olarak elde edilebilir. Çözünürlük çarpımı büyüdükçe
çözünürlük artar. Örneğin 25 oC’ta AgCl’ün çözünürlük çarpımı
KÇÇ = 1,6x10-¹⁰, Al(OH)₃’in çözünürlük çarpımı KÇÇ = 1,8x10-³³ tür. Çözünürlük çarpımlarından
da anlaşılacağı gibi AgCl’ün çözünürlüğü Al(OH)₃’in çözünürlüğünden büyüktür.
Bir maddenin çözünürlüğü molar çözünürlük veya çözünürlük olarak ifade edilebilir.

ORTAÖĞRETİM 10 KİMYA-11
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ