Page 18 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

Yüzey volkanizması magmanın yeryüzüne ulaşmasıyla oluşur ve bu esnada yeryüzüne sıvı, katı ve gaz
hâl de maddeler çıkar. Yüzey volkanizması sonucu oluşan yeryüzü şekillerine kaldera, krater, maar ve volkan
konileri örnek verilebilir. Ayrıca lavların ve volkanik küllerin birikmesi sonucu lav düzlükleri, bu düzlüklerin
akarsularla yarılması sonucu da volkanik platolar oluşur (Görsel 1.13).

Krater Kaldera
Volkan konilerinin üst kesimlerinde Patlamalar ya da çöküntülerle genişlemiş
meydana gelen patlama sonucu oluşan kraterdir.
çukurlardır.

Volkanlardan büyüklüğüne göre kül,
lapilli ve volkan bombası gibi malze-
meler çıkmaktadır.

Maar
Magmadan yeryüzüne gelen b
gazların patlaması sonucu olu-
şan çukurdur.

a

Görsel 1.13: a) ve b) Volkanizma ve yüzey volkanizması ile oluşmuş şekiller

Volkan konileri, volkanizma sonucu magmadan gelen ve yeryüzünde üst üste biriken malzemelerin özel-
liğine göre oluşur. Bunlar kül konileri ile kalkan ve tabakalı volkanlardır (Görsel 1.14). Kül konileri, volkandan
çıkan kül ve tüflerin baca etrafında birikmesiyle oluşur. Tabakalı volkanlar da lav ve tüflerin üst üste katman-
lar şeklinde birikmesiyle meydana gelir. Kalkan volkanlar ise çok akıcı olan lavların volkandan çıktıktan sonra
çevreye yayılmasıyla oluşan geniş konilerdir. Farklı yükseklik ve büyüklüğe sahip volkan konileri, genellikle
tek dağ ya da tepeler şeklindedir. Fujiyama (Japonya), Etna (İtalya) ve Kilimanjaro (Tanzanya), volkan konile-
rinin başlıca örneklerini oluşturmaktadır.

a b c
Görsel 1.14: Volkan şekilleri, a) Kül konisi b) Kalkan volkan c) Tabakalı volkan

28