Page 16 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

Antiklinal

Esnek olan tortul tabakaların kıvrı- Senklinal
lıp yükselmesiyle kıvrım dağları oluşur.
Kıvrılan tabakaların yükselen kubbe
şeklindeki kısımlarına antiklinal, çu-
kurlaştığı kısımlarına da senklinal de-
nir (Görsel 1.11).

Görsel 1.11: Kıvrım dağlarının oluşumu
Horst
Graben
Graben

Esnekliğini yitirmiş sert yapıdaki tortul tabakalar
yan basınçlara uğradıklarında kırılmaya uğrar ve kırık
dağları oluşur. Kırılma sonucu tabakaların dikey yön-
de yer değiştirmesiyle oluşan yükseltilere horst, alça-
lan kısımlara da graben denir (Görsel 1.12).

Fay

Görsel 1.12: Kırık dağlarının oluşumu

Dünya'nın oluşumundan bugüne kadar dört büyük orojenez olayı meydana gelmiştir (Harita 1.3). Yeryüzü-
nün ilk kıvrım dağları Prekambriyen'de oluşan Huron Kıvrımları'dır. Yeryüzünün eski kıta çekirdekleri olan
bu kıvrım dağları, milyonlarca yıldır aşındığı için düzleşip sertleşmiştir. Paleozoyik'te Kaledoniyen ve Hersi-
niyen kıvrımları oluşmuştur. Kaledoniyen Kıvrımları'na İskoç ve Norveç dağları, Hersiniyen Kıvrımları'na ise
Ural ve Appalaş dağları örnek verilebilir. Mesozoyik ve Tersiyer'de başlayıp bugün de oluşumu devam eden
Alp Kıvrımları, dünyanın genç dağları arasında yer almaktadır. Alpler, Kayalıklar, Himalayalar ve And Dağları
bu genç oluşumun başlıcalarıdır.

Atlas Okyanusu

Pasifik Okyanusu
Hint Okyanusu

Huron Kıvrımları ve Eski Kıta Çekirdekleri Kaledoniyen Kıvrımları
0 2000
Hersiniyen Kıvrımları Alp Kıvrımları km
Harita 1.3: Orojenez alanları (Erinç S., 2000)

26