Page 20 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

Deprem
Yer kabuğunda çeşitli nedenlerle meydana ge-
len kısa süreli sarsıntılar olarak tanımlanan deprem, Sismograf
çevreye dalgalar hâlinde yayılış gösterir. Suya atılan
taşların oluşturduğu dalgalar gibi deprem dalgaları
da bir merkezden çevreye doğru yayılır. Yer kabuğu
içerisinde meydana gelen depremin başladığı nok-
taya iç merkez (hiposantır) denir. Burada başlayıp
çevreye doğru yayılan deprem dalgalarının yeryüzü-
ne ulaştığı ilk noktaya da dış merkez (episantır) adı Dış merkez
verilir (Görsel 1.15). Dış merkez, depremin şiddetinin
en fazla hissedildiği alandır. Depremin merkezinden Fay
başlayan deprem dalgaları, genel olarak çevreye üç İç merkez
farklı şekilde yayılır. Bunlar boyuna (P) dalgalar, eni-
ne (S) dalgalar ve yüzey (L) dalgalarıdır. Görsel 1.15: Depremin merkezi ve deprem dalgaları
Oluşum nedenlerine göre depremler; çöküntü,
volkanik ve tektonik depremler olmak üzere üç gru-
ba ayrılır.
Çöküntü depremler; yer altındaki mağara, galeri,
tünel ve boşlukların çökmesiyle oluşan sarsıntılardır.
Karstik arazilerde daha çok görülür (Görsel 1.16).
Volkanik depremler, volkanizma faaliyetleri sı-
rasında meydana gelen sarsıntılardır. Aktif volkanik
sahalarda görülür.
Tektonik depremler; levha hareketleriyle mey-
dana gelen yer değiştirme, sıkıştırma, gerilme ve
kırılma sonucu oluşan sarsıntılardır. Yeryüzündeki
depremlerin büyük çoğunluğu tektonik kökenlidir.
Tektonik depremler, genel olarak etki alanı en geniş
Görsel 1.16: Çöküntü depremler sonucu oluşmuş bir obruk
ve en fazla zarara neden olan deprem türüdür.

Yer kabuğu hareketleri sırasında meydana gelen
kırıklara fay denir (Görsel 1.17). Faylar; hareket yönle-
rine göre ters, doğrultu atımlı ve normal olmak üze-
re üç gruba ayrılır (Görsel 1.18). Fay hatları boyunca Fay
yeryüzünde çatlaklar, yarıklar, çukurluklar oluşur ve
heyelanlar meydana gelir. Fay hatlarının bulunduğu
alanlarda genellikle deprem riski fazladır.

Görsel 1.17: Fay

a b c
Görsel 1.18: Fay tipleri, a) Ters fay b) Doğrultu atımlı fay c) Normal fay

30