Page 18 - Coğrafya 11 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

Karbondioksit kireç taşının suda çözünmesi sonucu atmosfere karışırken karalarda bulunan karbon da
erozyonla deniz ve okyanuslara taşınır. Atmosfere göre çok daha fazla karbon içeren denizler, karbon akışını
düzenleyen en önemli kaynaklardır. Karbonun deniz tabanında birikmesi sonucu karbonatlı kayaç oluşumu
gerçekleşir. Okyanus ve deniz tabanında bulunan karbon milyonlarca yıl karbon döngüsüne katılamaz.
Karalardaki bitkilerin veya deniz, okyanus ve göllerdeki fitoplanktonların fotosentez yardımıyla açığa çı-
kardığı oksijen, atmosfer ve hidrosfere karışır. Oksijenin canlılar tarafından solunum yoluyla alınması sonucu
da oksijen döngüsü gerçekleşir. Oksijen döngüsü ile karbon döngüsü arasında sıkı bir ilişki vardır.
Solunum, canlıların çürümesi, orman yangını, karbonatlı kayaçların ayrışması, volkanik faaliyetler ve fo sil
yakıtların yakılması sonucu atmosferde karbon üretimi gerçekleşir. Fotosentez yoluyla atmosferde tüketilen
karbon biyosfere geçer. Hidrosferdeki karbon; deniz canlılarının kabuk oluşumu esnasında biyos fere, kar-
bonatlı kayaçların oluşumu esnasında litosfere, fosil yakıt oluşumu ile de biyosferden litosfere geçmektedir
(Görsel 1.26). Odun, kömür, petrol gibi fosil yakıtlar ve meydana gelen orman yangınları oksijeni tüketerek
çok miktarda karbondioksitin atmosfere karışmasına neden olur. Bunların yanı sıra tropikal böl gelerdeki
ormanların tarım amaçlı yakılması ve diğer fosil yakıtların aşırı şekilde tüketilmesi, havadaki karbondioksit
miktarının ve buna bağlı olarak da sıcaklığın artmasına neden olmaktadır.

Fosil yakıtların yanması Volkanizma Orman yangınları
Bitki solunumu

Hayvanların solunumu
Fotosentez

Okyanus kaybı

Canlıların ayrışması
Toprak Akarsu Okyanus alımı

Fosil yakıtlar
Yer kabuğu
Fosil yakıtlar

Kayaç oluşumu
Görsel 1.26: Karbon döngüsü

BİLGİ HAVUZU

Hidrosfer ve atmosferin diğer ortamlara göre daha fazla karbon
içermesine bağlı olarak bu iki katman arasında çok hızlı bir karbon
alışverişi vardır.

28