Page 66 - Coğrafya 11 | 2.Ünite

BEŞERÎ SİSTEMLER

Türkiye'de Madenler ve Enerji Kaynaklarının Etkin Kullanımı
Madencilik sektörü, sanayi ve enerji sektörünün çeşitli kollarına ham madde sağlamaktadır. Ülkelerin ge-
lişmişlik düzeyleri madencilik sektörü üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Gelişmiş ülkeler; madenleri ham
madde olarak ithal eder, sanayi tesislerinde işleyerek mamul maddeye dönüştürür ve satar. Bu sayede eko-
nomiye daha fazla gelir sağlanmış olur. Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde ise madenleri işleyecek
sanayi kolları yeterince gelişmemiştir. Bu yüzden madenleri ham madde olarak ihraç etmek bu tür ülkelerin
ekonomilerine pek katkı sağlamaz. Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içinde madenciliğe düşen pay; gelişmiş
ülkelerde %4, dünya genelinde %2, Türkiye'de ise %0,88 civarındadır (2017 yılı).

UYGULAMA

Aşağıda yer alan grafikte yıllara göre Türkiye’de madenciliğin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki
pay ve miktarları verilmiştir (TÜİK). Aşağıdaki soruları grafiği inceleyerek cevaplandırınız.

Madencilik GSYH Oranı Madencilik GSYH Miktarı (Milyon TL)
1,20 40
1,12 1,12
1,09 1,09 1,09
1,07
35
1,00 0,98 0,95
0,88 30
0,82 0,82
0,80
27,06 25

0,60 21,37 20
19,42 19,41 19,26
17,12 15
0,40 15,65
12,59 10
10,83 11,18
0,20 8,67
5

0,00 0
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Yıllar
• Madenciliğin GSYH içindeki payı yıllara göre nasıl bir değişim göstermiştir?

• Madenciliğin GSYH içindeki miktarı artarken oranının düşmesi nasıl açıklanabilir?

Ülkelerin gelişmişlik göstergelerinden biri ürettikleri ve kullandıkları enerji miktarıdır. Sanayileşmiş ül-
keler, yaklaşık 1 milyarlık nüfuslarıyla dünyadaki toplam enerjinin yaklaşık %60’ını tüketirken az gelişmiş ve
gelişmekte olan ülkeler ise bu enerjinin sadece %40’ını tüketmektedir. Teknolojinin geliştiği sanayileşmiş
ülkelerde insanların refah seviyesi yüksek, enerji tüketimi de fazladır. Enerji kullanımı; piyasa koşulları, çevre
sağlığı ve teknolojik yeniliklere göre şekillenmekte ve gelişmektedir. Türkiye'de çıkarılan linyit kömürü, kali-
tesinin düşük olmasına rağmen en önemli fosil yakıtlardandır. Türkiye’nin yaklaşık 8,4 milyar ton linyit, 1,3
milyar ton taş kömürü, 1,1 milyar ton bitümlü şist ve 82 milyon ton asfaltit rezervi bulunmaktadır. Ülkemizde
yerli taş kömürü üretimi, ihtiyacı karşılayamamakta dolayısıyla bu madenin ithalatı her yıl artmaktadır. Tür-
kiye'nin toryum yatakları bakımından dünyanın sayılı rezervleri arasında yer alması, toryuma dayalı nükleer
enerjinin gelişmesine olanak sağlamaktadır. Ülke kalkınmasında enerjide bağımsız kalabilmenin ve enerji
çeşitliliğini sağlamanın yolu öz kaynakların geliştirilmesinden geçmektedir. Türkiye; hidrolik enerji, rüzgâr
enerjisi, jeotermal enerji, güneş ve biyokütle enerjileri gibi yenilenebilir enerji kaynakları açısından zengin
bir potansiyele sahiptir.

142