Page 35 - Coğrafya 12 | 2.Ünite

4 3 Anadolu’nun Ekonomik Güç Simgesi: Tarihî Ticaret Yolları

Eski çağlarda ticari istikamet doğudan batıya doğruydu. Çin, Hindistan ve diğer Doğu medeniyetlerinde
üretilen ürünlerin Avrupalı tüketiciye ulaşması Anadolu’nun kara yolları ve limanları vasıtasıyla mümkün-
dü. Anadolu’nun üç kıta arasında yer alması, önemli boğaz ve denizlere sahip olması bu topraklara hâkim
olan Hititlerden Bizanslılara, Selçuklulardan Osmanlı’ya pek çok medeniyetin ekonomik ve siyasi gücü
elinde bulundurmasını sağlamıştır. Bu topraklar üzerinden geçen Kral Yolu, İpek Yolu ve Baharat Yolu
gibi önemli tarihî yollar Anadolu’ya hükmeden devletleri dönemin siyasi gücü yapmıştır. Osmanlılar ile
altın çağını yaşayan tarihî ticaret yolları, imparatorluğun zayıflaması ve Batılı denizcilerin doğuya ulaşan
alternatif güzergâhlar bulması ile önemini yitirmiştir.

Anadolu Yarımadası’nda kurulan her medeniyet, var olan eski ticari güzergâhları geliştirmiş ve büyük
bir yol şebekesi inşa etmiştir. Özellikle Selçuklular Dönemi’nde inşa edilen kervansaraylar, Anadolu’yu
kıtalar arası bir transit ticaret merkezine dönüştürmüştür. Kervansaraylar, ticaretin yoğun olarak yapıldığı
yerlerde tüccarların barınma ihtiyacını karşılayan misafirhanelerdir. Bunlar, aynı zamanda halk için birer
kültür ve sosyal yardımlaşma sahası olarak da kullanılmıştır.

Günümüzde de önemli bir ulaşım potansiyeline sahip Anadolu toprakları, çağın vazgeçilmez enerji kaynak-
ları olan petrol ve doğal gaz boru hatlarının geçiş sahasıdır. Ülkemiz geçmişte olduğu gibi günümüzde ve
gelecekte de jeopolitik konumu gereği ticaretin kavşak noktası olmaya devam edecektir.

İpek Yolu

Geçmişten günümüze Doğu ve Batı arasında ticari ve kültürel bir bağ kurmuş olan İpek Yolu, geçtiği güzer-
gâhlarda pek çok medeniyetin gelişimine katkı sağlamıştır. İpek Yolu ismi, son asırlarda verilmiş olmasına
rağmen tarihi çok eskiye dayanır. Çin’den başlayarak Anadolu ve Akdeniz’e, oradan da Avrupa’ya bağla-
nan bu ticaret yolu ipek dokumacılığının dünyaya açılan kapısı olmuştur (Harita 4.2). Anadolu toprakları,
coğrafi konumu itibariyle doğu ile batı arasındaki bağlantıyı sağlayan bir köprü niteliğindedir. Bu yüzden
Anadolu, İpek Yolu’nun ticari güzergâhında kilit bir noktadadır.

Tek bir rotadan oluşmamakla birlikte yaklaşık 7.000 kilometrelik bu tarihî yol, Çin’in eski başkentlerinden
biri olan Xian (Şian) kentinden başlar, Özbekistan’ın Kaşgar kentine gelerek burada ikiye ayrılırdı. İlk yol
Afganistan’dan Hazar Gölü’ne, ikinci yol ise İran üzerinden Anadolu’ya ulaşırdı. İpek, porselen, kâğıt, ba-
harat ve değerli eşyalar Anadolu üzerinden kara ve deniz yolu ile Avrupa’ya aktarılırdı. Bu durum Anado-
lu’yu çok önemli bir ticari merkez hâline getirmiştir. Vasco da Gama’nın (Vaskö dö Gama) Ümit Burnu’nu
bularak Hindistan’a ulaşması, bu yolun zaman içerisinde önemini yitirmesine sebep olmuştur.

İstanbul Buhara Semerkant

Merv Kaşgar
Antakya Rey
Xian
Bağdat

K

0 1000
Km

Harita 4.2: Tarihî İpek Yolu 123