Page 111 - DEFTERİM FİZİK 10

2. Ünite: Basınç ve Kaldırma Kuvveti
Notlarım

21. ETKİNLİK 22. ETKİNLİK

Yandaki sistemde Sabit debi ile su akıtabilen A musluğu
esnek balon, A ile sürtünmesiz pistonlarla birlikte B
sürtünmesiz, Esnek ve C muslukları kullanılarak oluştu-
sızdırmaz, balon rulan sistemde X ve Y gazları şekilde
hareketli gösterildiği gibi dengededir.
pistonlar ve A,
Piston
B, C gazları A musluğu
dengededir�
B
Buna göre mus- Piston Piston B musluğu
luktan bir miktar C
X gazı
daha C gazı kabın
Piston
içerisine gönderildiğinde A, B ve C C musluğu
Y gazı
gazlarının basınçları nasıl değişir?
Açıklayınız.
Buna göre musluklardan hangileri tek
başına açılırsa hem X hem Y gazının
basıncı artar?

Basıncın Hâl Değişimine Etkisi
Hâl değişim sıcaklığında dış basınç etkilidir. Bu yüzden bir maddenin hâl
değişim sıcaklığı genelikle deniz seviyesindeki basınca göre ifade edilir.
Örneğin deniz seviyesinde bulunan su 0 ºC’de donar. Suyun içinde bulunduğu
ortamdaki basınç değiştiğinde hâl değişim sıcaklığı da değişir.

Bir maddenin ısı alarak katı halden sıvı hale geçmesine erime denir. Erime
sırasında hacmi artan bakır, çinko ve demir gibi maddelerin olduğu ortamda
basıncın artması bu ortamdaki erimeyi zorlaştırır. (Erime sıcaklığını yükseltir.)
Aynı maddelerin basınç azalması karşısında erimesi kolaylaşır (erime sıcaklığı
düşer). Basıncın hâl değişim sıcaklığı üzerindeki etkisi her maddede aynı
biçimde gözlenmez. Donarken hacmi artan erirken hacmi azalan buz, bizmut
ve antimon gibi maddeler için ortamdaki basıncın artması erimelerini
kolaylaştırırken donmalarını zorlaştırır.

Örneğin basınç uygulanarak buzun deniz seviyesinde 0 °C’nin altında erimesi
sağlanabilir. Bu yüzden kışın araçların geçtiği (Görsel 2.51) ve insanların
yürüdüğü yerlerde (Görsel 2.52) kara uygulanan basınç sebebiyle kar erken
erir. Normal şartlarda 0 °C’de eriyen buz, basıncın artmasıyla –6 °C’de
eriyebilir. Dağların zirvesinde ise atmosfer basıncı düşük olduğu için karlar geç
erir (Görsel 2.53).

Görsel 2.51 Görsel 2.52 Görsel 2.53

111