Page 88 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

ATEBETÜ’L-HAKĀYIK - EDİB AHMED YÜKNEKÎ

ATEBETÜ’L-HAKĀYIK (Hakikatlerin Eşiği)
Bilgi Havuzu Eser, dinî ve toplumsal konuları ele alan bir
nasihatnamedir.
Türkçenin Eserde ayet ve hadislerle desteklenen fikirler açık ve
ilk sözlüğü sade bir Türkçeyle ifade edilmiştir.
olan Dîvânü Eser, 40 beyit 101 dörtlükten oluşmuş; beyitler aruz,
Lugāti’t-Türk, dörtlükler hece ölçüsüyle yazılmıştır.
ansiklopedik Eserin giriş bölümünde 10 beyitlik bir tevhit, 10
özellik gösteren beyitlik bir naat 14 beyitlik eserin sunulduğu kişiyi
ilk dil bilgisi öven bir gazel ve 6 beyitlik eserin yazılış sebebi yer alır.
kitabı ve şiir Eserin asıl bölümü; bilginin faydası ve bilgisizliğin
antolojisidir. zararı, dilin kötü sözlerden korunması, dünyanın
dönekliği, cömertliğin methi ve hasisliğin yerilmesi,
alçak gönüllülük ve kibir, dünya malına düşkünlük, iyi
huylar, devrin bozukluğu ve kitap sahibinin özür beyan
etmesi hakkındadır.
Eser, Hakaniye Türkçesiyle yazılmış, Karahanlı
hükümdarı Muhammed Dâd Sipehsalar’a sunulmuştur.

EDİB AHMED YÜKNEKÎ (XI. / XII. yüzyıl)
Yaşamı hakkında halk arasındaki menkıbeler (dinî hikâyeler) dışında bilgi yoktur.
Eserinden, iyi bir eğitim gördüğü, dinî ilimleri öğrendiği anlaşılmaktadır.
Şiirlerinde duygudan çok öğretici yön ağır basar.

DÎVÂN-I HİKMET - AHMED YESEVÎ
Bilgi Havuzu DÎVÂN-I HİKMET

Dîvân-ı Hikmet, Hikmetler; dinî, tasavvufi, öğretici ve lirik şiirlerdir.
Tasavvufi Türk Hikmetlerde Allah aşkı, peygamber sevgisi
edebiyatının işlenmiştir.
ilk eseri kabul Eser, Karahanlı (Hakaniye) Türkçesi ile yazılmıştır.
edilir. Hikmetlerin büyük çoğunluğu dörtlük, az bir kısmı
beyit nazım birimiyle yazılmıştır.
Dörtlüklerin kafiye düzeni koşma, beyitlerin uyak
düzeni gazel tarzındadır.
Dörtlük nazım biriminin kullanıldığı hikmetlerde
12’li, beyit nazım biriminin kullanıldığı hikmetlerde
14’lü hece ölçüsü kullanılmıştır.

AHMED YESEVÎ (XII. yüzyıl)
Türk edebiyatındaki ilk mutasavvıftır.
Tasavvufi Türk halk şiirinin öncüsü sayılır.
Ahmed Yesevî, fikir ve duygularını halka daha iyi öğretebilmek için hikmetler
söylemiştir.

86