Page 87 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

KUTADGU BİLİG - YÛSUF HAS HÂCİB

KUTADGU BİLİG (Mutluluk Veren Bilgi)
Eserde Allah sevgisi, akıl, hayat, devlet, siyaset, Bilgi Havuzu
adalet gibi konular işlenmiştir.
Didaktik, alegorik bir eserdir. Geçiş
Karahanlı (Hakaniye) Türkçesi ile yazılmıştır. Dönemi’nin
Eser 173 dörtlük 6645 beyitten oluşmuştur. ilk eseri olan
Dörtlüklerde hece ölçüsü, beyitlerde aruz ölçüsü Kutadgu
kullanılmıştır. Bilig, Türk
Eser, dört ana karakterin diyaloglarından oluşur. Bu edebiyatindaki
kişiler ve temsil ettiği değerler şunlardır: ilk mesnevi
ve ilk
Kün-Toğdı Ay-Toldı Ögdülmiş Odgurmış siyasetnamedir.
(Gün Doğdu) (Ay Doldu) (Övülmüş) (Uyanmış)
Hükümdardır. Vezirdir. Vezirin oğludur. Zahit kişidir.
Hukuk ve adaleti Saadet ve devleti Akıl ve anlayışı Akıbet ve kanaati
temsil eder. temsil eder. temsil eder. temsil eder.

YÛSUF HAS HÂCİB (XI. yüzyıl)

Şair hakkında bilinenler Kutadgu Bilig’de yer alan bilgilerden ibarettir.
“Has Hâcib” ünvanıyla tanınmıştır.
Yûsuf Has Hâcib ile Kâşgarlı Mahmud aynı dönemde birbirlerinden habersiz
yaşamış, eserlerinde Karahanlı Türkçesini kullanmışlardır.

DÎVÂNÜ LUGÂTİ’T-TÜRK - KÂŞGARLI MAHMUD

DÎVÂNÜ LUGÂTİ’T-TÜRK (Türk Lehçeleri Sözlüğü)
Araplara Türkçe öğretmek ve Türkçenin de Arapça
kadar zengin, köklü bir dil olduğunu göstermek
amacıyla yazılmıştır.
Yaklaşık 8000 Türkçe kelime yer alan eserin sadece
madde başları Türkçe, açıklama bölümleri ise Arapçadır.
Kelimelerin anlamlarının iyi anlaşılması için
deyimlerden, atasözlerinden (sav) ve şiirlerden (koşuk,
sagu, destan) örnekler verilmiştir.
Eser bu yönüyle Türk kültür ve edebiyatı açısından
hazine değerindedir.
Eserde Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve
gelenekleri üzerine önemli bilgiler verilmiştir.
Eserde ayrıca dönemin Türk boylarının ve komşularının
yaşadıkları bölgelerle ilgili bir harita da yer alır. (Türk
dünyası ile ilgili yayımlanan ilk haritadır.)

KÂŞGARLI MAHMUD (XI. yüzyıl)
İlk Türk dil bilginidir.
Türk kültürünün Araplara tanıtılmasında büyük rol oynamıştır.
Türkçeyi, Türkçenin lehçelerini ve Arapçayı iyi bilmektedir.
Türk boylarını gezerek onların dilindeki sözlü ürünleri derlemiştir. Böylece sözlü
edebiyat dönemi ürünlerinin günümüze ulaşmasını sağlamıştır.

85