Page 157 - Defterim TDE 9

İMGE, MAZMUN

İmge, zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, hayal, hülya anlamına gelir.
İmge; duygu, düşünce ve hayallerin sınırsızlığı karşısında dilin olanaklarının sınırlı ol-
masından doğmuştur.

ÖRNEK Ne zaman seni düşünsem İlhan Berk
Bir ceylan su içmeye iner
Çayırları büyürken görürüm

Çözümleme: Söyleyici, özlemin etkisi ile sevgilisini düşünürken suyun insan
zihnindeki tasarımından yararlanmıştır. Dizelerde özlem-susuzluk ilişkisi
kurulmuştur. Bir ceylanın su içmeye inmesi, çayırların büyümesi hayal
unsurudur ve tıpkı ceylanın ve çayırlayın suya duyduğu hasret / ihtiyaç gibi
sevgiliye duyulan ihtiyaç / özlem dile getirilmektedir.

Mazmun: Sanatçının dile getirmek istediği duygu, düşünce ve hayallerin çeşitli kalıplar
aracılığıyla birtakım ipuçları verilerek ima yoluyla anlatılmasıdır.
Divan edebiyatında sıkça kullanılan bazı mazmunlar şunlardır:

ANLATILAN KULLANILAN MAZMUN ANLATILAN KULLANILAN MAZMUN
Gül, peri, büt (put), huri, ahu, Sevgilinin
Sevgili İnci
mum, saki, melek, fidan… dişi
Sevgilinin Sevgilinin Abırevan (akıp giden su),
Güneş, ay, dolunay
yüzü yürüyüşü servirevan (sallanan selvi ağacı)
Sevgilinin Sevgilinin
Servi ağacı, elif harfi İnci, mercan
boyu gözyaşı
Sevgilinin Sevgilinin
Gül Dane, tuzak, nokta, karabiber
yanağı beni
Sevgilinin Sevgilinin Sümbül, rişte (iplik), lane (kuş
Yay, hilal, kalem
kaşı saçı yuvası), misk, amber
Sevgilinin Bülbül, pervane, bimar (hasta),
Ok Âşık (seven)
kirpiği dilenci, kul, köle, avcı
Sevgilinin
Âşığın
gamzesi, Hançer, kılıç Kafesteki kuş
gönlü
bakışı
Sevgilinin
Nergis, badem, zeytin Rakip Diken, köpek
gözü

ÖRNEK Seni bu surete koyan gülün aşkıdur ey bülbül

Neye düşse anı yakup kül itmek şân-ı âteşdür
Şeyhülislâm Yahya

Çözümleme: Bu beyitte gül ve bülbül mazmunu kullanılmıştır. Gül sevgiliyi,
bülbül ise âşığı temsil eder.

155
İmge, Mazmun