Page 58 - Biyoloji

BİYOLOJİ 10

Biyolojik Birikim
Çeşitli zehirli maddelerin değişik trofik düzeylerde artarak birikip zararlı
konsantrasyon düzeyine ulaşmasına biyolojik birikim adı verilir. Besin
zincirinin üst basamaklarındaki canlılar biyolojik birikimden daha çok
etkilenir. Biyolojik birikime neden olan maddelerin başında böcek ve ot
öldürücüler (pestisitler), bazı radyoaktif maddeler ve bazı ağır metaller
(kurşun, cıva, bakır vb.) gelir.

Ekosisteme en çok zarar veren unsurların başında pestisitler gelir. Za-
rarlı organizmaların artışını engellemek, kontrol altına almak ya da or-
tadan kaldırmak için kullanılan maddeler ya da maddelerden oluşan
karışımlara pestisit denir. Pestisitler vücutta parçalanmadığı ve yağ do-
kuda depolandığı için besin zincirindeki her bir düzeyden diğer düzeye
geçerken pestisitlerin konsantrasyonunda artış olur.

Çinko, bakır, nikel, civa, arsenik, kadmiyum, kurşun ve krom gibi toksik
etki yaratabilecek ağır metaller ekosistemde yüksek oranlara ulaştığın-
da canlı sistemlerine zarar verir. Toprakta ve suda bulunan ağır metal-
ler, besin zincirine katılır ve çoğunlukla üst trofik basamaklardaki can-
lılarda zararlı düzeye ulaşacak kadar biyolojik birikim gösterir. Gümüşi
martı yumurtalarındaki PCB konsantrasyonu, besin ağı tabanındaki
fitoplanktonların PCB konsantrasyonunun yaklaşık 5000 katı olduğu
tespit edilmiştir (Görsel 2.11).

124 ppm
Gümüşi martı

4,83 ppm
Alabalık

1,04 ppm

Gümüş balığı

0,123 ppm

Zooplankton

0,025 ppm

Fitoplankton

Görsel 2.11: Biyolojik birikim (ppm: milyonda bir parçacık)

57