Page 54 - Biyoloji

BİYOLOJİ 10

EKOSİSTEMDE MADDE VE ENERJİ AKIŞI

Ekosistemlerdeki besin zincirlerinde yer alan canlılar arasında bir den-
ge vardır. Bu dengeyi üreticiler besin üreterek, tüketiciler madde akta-
rarak, ayrıştırıcılar da inorganik maddeleri doğaya geri kazandırarak
sağlar. Güneş ışığı, yeryüzündeki komünitelerin çoğunda ana enerji
kaynağıdır. Fotosentetik ototrof canlıların güneş enerjisi sayesinde fo-
tosentez yaparak ürettikleri organik maddeler, ekosistemde yer alan ve
güneş enerjisini doğrudan kullanamayan tüketiciler için besin ve ener-
ji kaynağı olur. Fotosentetik ototroflar ürettikleri besinlerin bir kısmını
kendi solunum ve metabolizmalarında kullanır.
Üreticilerle beslenen otçul canlılara birincil tüketici denir. Birincil tüke-
ticiler enerji kaynağı olarak üreticileri kullanır. Yeşil çekirge (Tettigonia
viridissima - Tettigonya viridissima), alageyik (Dama dama)siyah bahçe
karıncası (Lasius niger - Lasiyus nicır) ve tavşan (Lepus europaeus -
lepus europayos) birincil tüketicilere örnektir.
Enerji kaynağı olarak otçulları kullanan etçil canlılara ikincil tüketici de-
nir. Kahverengi örümcek (Loxosceles reclusa - Loksoşılıs reklosa), kurt
(Canis lupus - Kanis lupus), kızıl kuyruklu tilki (Vulpes vulpes ) ve öt-
leğen (Sylvia communis - Silvia komunis) gibi canlılar ikincil tüketicidir.
Enerji kaynağı olarak otçul ve etçilleri kullanan canlılar üçüncül tüketici
olarak adlandırılır. Bu canlılar da etçil olduklarından karnivor grubunda
yer alır. Katil balina (Orcinus orca - Orkinus orka), atmaca (Accipiter
nisus - Accibiter nisus), büyük beyaz köpek balığı (Carcharodon carc-
harias - Karçarodın karçariyas) ve sakallı akbaba (Gypaetus barbatus
- Jipayetus barbatus) gibi canlılar üçüncül tüketicidir.
Omnivor canlılar hem etle hem otla beslendikleri için üretici ve tüketici-
leri enerji kaynağı olarak kullanır. Ayrıştırıcı canlıların enerji kaynağı ise
organizmaların atık ürünleri ve ölü organizmalardır. Mantarlar ve bazı
bakteriler ayrıştırıcı canlılara örnek verilebilir. Bir ekosistemde genellik-
le birbiriyle bağlantılı çok sayıda besin zinciri yer alır. Belirli bir komüni-
tede madde ve enerjinin üreticilerden tüketicilere doğru aktarılmasına
besin zinciri denir (Görsel 2.5).

Görsel 2.5: Ekosistemlerde besin zincirleri

53