Page 53 - Biyoloji

BİYOLOJİ
10

CANLILARDAKİ BESLENME ŞEKİLLERİ

Ekosistemdeki canlılar, beslenmek için birbirleriyle doğrudan ya da do-
laylı olarak etkileşim içindedir. Ekosistemde bir canlının yürüttüğü fa-
aliyetlere o canlının ekolojik nişi denir. Canlılar nişlerine göre üretici,
tüketici ve ayrıştırıcı olarak guruplandırılır. Beslenme şekillerine göre
ise üretici, tüketici ve hem üretici hem tüketici olmak üzere üç gurupta
incelenir.

ve
Tüm üreticiler karbondioksit özümlemesi yapar. Işık enerjisiyle CO 2
H O gibi inorganik maddelerden organik madde sentezlenmesine foto-
2
sentez, fotosentez yapan üreticilere de fotoototrof (fotosentetik ototrof)
canlılar denir. Yeşil bitkiler, siyanobakteriler, öglena gibi bazı protistler
ve klorofile sahip bakteriler fotosentetik ototrof canlılardır. Fotosentetik
ototroflar, ekosistemlerin en büyük oksijen kaynağıdır. Sucul ekosistem-
lerde karasal ekosistemlerden daha fazla oksijen üretilerek atmosfere
verilir. Bazı bakteri türleri, inorganik maddelerin oksidasyonundan elde
ettikleri enerjiyle ATP sentezler ve bu ATP moleküllerini karbondioksit-
ten organik madde sentezinde kullanır. Bu olaya kemosentez, bu can-
lılara ise kemoototrof (kemosentetik ototrof) canlılar denir. Kemosentez
yapabilen canlıların tamamı prokaryottur.

Tüketici organizmalar gereksinim duydukları enerjiyi üretici organiz-
malar veya diğer tüketicilerden karşılar. Tüketici organizmalardan olan
holozoik canlılar besinlerini katı parçalar şeklinde alıp sindirim sistem-
lerinde sindirir. Bu canlılar otçul, etçil ve hem etçil hem otçul olarak
üçe ayrılır. Doğrudan üretici canlılarla beslenen tüketicilere otçul (herbi-
vor) denir. Keçi, sığır, tavşan, koyun ve at gibi canlılar otçullara örnektir.

Besin zincirinde tüketicileri yiyerek beslenen canlılara etçil (karni-
vor) denir. Aslan, kızıl kuyruklu şahin, baykuş, kurt ve tilki gibi hayvanlar
etçil canlılara örnektir.

Hem bitkilerle hem de başka hayvanlarla beslenen canlılara ise hepçil
(omnivor) denir. Bozayı, kuzgun ve insan hepçil canlılara örnektir.

Hücre dışına salgıladıkları sindirim enzimleriyle organik atıkları parçala-
yıp inorganik maddeleri açığa çıkaran canlılara ayrıştırıcılar denir. Sin-
dirim enzimleri gelişmiş olan ayrıştırıcılar, sindirdikleri besinleri hücre
içine alarak metabolik tepkimelerde kullanır.

Hem üretici hem tüketici olan canlılar da vardır. Öglena gibi bazı bir
hücreli organizmalar yapılarında kloroplast taşır ve ışığın etkisiyle kendi
besinini sentezler. Bu yönüyle üreticidir. Işık yokluğunda ise dış ortam-
dan besinini hazır olarak alabilir. Bu yönüyle de tüketicidir. İbrik otu ve
böcek kapan gibi böcekçil bitkiler fotosentez yapmaları yönüyle üretici,
böcek yakalayıp sindirmeleri yönüyle de tüketicidir.

52