Page 135 - Coğrafya

1 4 Türkiye’nin Jeopolitik Konumunun Bölgesel Etkileri

Türkiye, dünya haritasına bakıldığında eski kıtalar olarak tabir edilen; Asya, Avrupa ve Afrika’nın birbiri-
ne en fazla yaklaştığı noktada yer alır. Bu özelliği ile sadece fiziki olarak değil beşerî olarak da önemli bir
konuma sahiptir. Bu durum, eski kıtalarda yer alan kültürlere komşu olmasının yanı sıra bu kültürler ve
ülkeler arasında köprü olmasını da sağlamıştır. Bölgesel ölçekte ise Orta Doğu ülkeleri olan Suriye, Irak,
İran; Kafkas ülkeleri olan Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan; Balkan ülkeleri olan Bulgaristan, Yuna-
nistan ile de komşudur. Kültürel fonksiyonun yanında sahip olduğu konumdan dolayı yakın coğrafyamız-
daki ülkeler arasında Türkiye’nin yer almadığı ekonomik, siyasi ve askerî bir antlaşma düşünülemez. Bu
sebeplerden dolayı coğrafyamızı iyi tanıyıp sahip olduğumuz jeopolitik konumun avantaj ve dezavantaj-
larını bilmeliyiz. Türkiye’nin sahip olduğu jeopolitik konumun önemini artıran başlıca unsurlar şunlardır:
• Karadeniz Havzası, Balkanlar, Kafkasya, Orta Doğu ve Orta Asya’nın oluşturduğu coğrafyanın merkezinde
yer alır.
• Üç tarafı denizlerle çevrilidir. Tarihin ilk çağlarından bu yana ulaşım açısından yakın coğrafyanın can da-
marı olan İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir.
• Dünyanın önemli petrol ve doğal gaz rezervlerinin olduğu Orta Doğu ve Hazar Havzası ile komşu olup bu
enerji kaynaklarının Avrupa’ya ulaştırılmasında kavşak noktada bulunur.

• BM, NATO, Avrupa Konseyi, Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Teşkilatı, Karadeniz Ekonomik İş Birliği
Örgütü, G-20, İslam İş Birliği Teşkilatı gibi kuruluşlara üyeliği jeopolitik önemini daha da artırmaktadır.

• Türkiye’nin genç nüfus potansiyelinin yüksek olması jeopolitik konumu açısından önemlidir.

Ulaşım; ekonomik, sosyal, kültürel, askerî ve siyasi bakımdan da önemi giderek artan unsurlardandır.
Bir ülkenin, sahip olduğu coğrafi ve jeopolitik özelliklerine göre ulaşımı da çeşitlenebilmektedir. Bir
ülkenin jeopolitik konumu, ulaşım ağları ile desteklendiği takdirde daha önemli hâle gelir. Dünya kara-
larının önemli bölümünü teşkil eden Asya, Avrupa ve Afrika’nın merkezinde yer alıp bu kıtaları birbirine
bağlayan Türkiye, ulaşım açısından dünyanın en önemli merkezlerinden biridir. Boğazlar; Karadeniz ve
Akdeniz’i, Avrupa ve Asya’yı birbirine bağlamaktadır .

Akdeniz’e kıyısı olan Türkiye, Süveyş Kanalı yoluyla Hint Okyanusu’na; Cebelitarık Boğazı’yla da Atlas
Okyanusu’na doğrudan bağlanabilmektedir. Bu özelliği sayesinde dünyanın her tarafıyla doğrudan irtibat
kurabilecek ve ucuz ulaşım imkânı sunan deniz yoluyla ticaret yapmaktadır.
Türkiye sahip olduğu otoyol ve demir yolu şebekeleriyle Avrupa, Asya ve Afrika ülkeleri arasında iyi bir
kara ulaşımı sağlar. Boru hatları vasıtasıyla Asya’daki zengin enerji kaynaklarını tüketimin yoğun olduğu
Avrupa’ya ulaştırır. Geçmişte Asya ve Avrupa arasındaki bölgelerin zenginleşmesine önemli bir katkı
sağlayan İpek Yolu’nun tekrar canlandırılması için Çin’den başlayarak Anadolu üzerinden Avrupa’ya
ulaşacak Demir İpek Yolu Projesi geliştirilmiştir. Bu proje sayesinde Avrasya ülkeleri arasında ekonomik,
ticari, kültürel ve siyasi ilişkilerin geliştirilmesi, bölgesel bütünleşme ile barış ve istikrarın sağlanması
öngörülmektedir.
Türkiye’nin konumu itibarıyla hava taşımacılığı açısından merkezi bir noktada bulunması ve yapılacak
olan projeler ekonomik anlamda ülkemize katkı sağlayacaktır. Özellikle son dönemde gerek bölgesel
gerekse de küresel ölçekte ulaşım ile ilgili yapılan atılımlar Türkiye’nin jeopolitik önemini daha da artır-
mıştır. Türkiye’nin sahip olduğu jeopolitik konumu daha avantajlı hâle getirmiş ve getirecek çalışmalar
şunlardır:

• Karadeniz ile Akdeniz arasındaki bağlantıyı sağlayan İstanbul Boğazı’na alternatif olup uluslararası ticari
hacmi artıracak ve deniz trafiğini rahatlatacak olan “Kanal İstanbul Projesi”
• İstanbul’da inşası süren ve bitmesiyle İstanbul’un stratejik önemini artıracak olup Çin, Afrika ve Avrupa
arasında hava trafiğinin önemli bir kısmını sağlaması beklenen “3. Hava Limanı Projesi”

134