Page 138 - Coğrafya

1 5 Türk Kültürü Havzası

Türk kültürü; Orta Asya’dan kaynağını alıp Sibirya’ya, oradan Afrika’ya ve Balkanlar’a uğrayıp bu
coğrafya arasında kalan sahaya birikimini aktarmış bir kültür denizinden oluşur.Şekillenmesinde coğrafi
faktörlerin etkili olduğu Türk kültürü, göç yolları ile farklı coğrafyalara taşınmış ve benliğini muhafaza
etmiştir. Her ne kadar farklı bölgelere göç edilmiş ve aradan yüzyıllar geçmiş olsa da bu alanlarda aynı
kültürün izlerini görmek mümkündür. Orta Asya’da kopuz çalınırken Anadolu’da bağlama çalınması, Orta
Asya’da ve Anadolu’da halı ve kilim dokumacılığının yaygın olması, ibadethanelerin benzer mimaride
inşa edilmesi, benzer yemeklerin yapılması, birbirine yakın örf ve âdetlerin hâlâ devam etmesi tarihî ve
kültürel bağların geniş bir coğrafyaya yansıması olarak kabul edilir.
Türk kültürünün izlerini ve coğrafi derinliğini batıda 20° doğu boylamında; Macaristan’daki Gül Baba
Tekkesi’nden doğuda 100° doğu boylamındaki tarım havzasına; güneyde Somali-Etiyopya-Sudan’dan
kuzeyde Sibirya’ya kadar olan sahada görmek mümkündür. Türk milleti 5000 yıllık tarihi boyunca Asya,
Avrupa ve Afrika’da siyasal olarak kontrol altında tuttuğu coğrafyalarda barış ve adaletin öncüsü olmuş-
tur. Bu coğrafyalarda hüküm süren medeniyetlerle kültürel ve siyasal ilişkiler kurmuşlardır.

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte Türk kültürü havzası genişlemiştir. Günümüzde kuzeybatı-
da Balkan, kuzeydoğuda Kafkas, doğuda Türkistan, güneydoğuda Orta Doğu, Akdeniz’in güneyinde ise
Kuzey Afrika’da yer alan toplumların merkezi hâline gelmiştir. Bu bölgelerde yaşayan devletlerle Türkiye
geçmişten bu yana kültürel bağlara sahiptir. Buradaki devletlerin varlıklarını devam ettirmeleri Türkiye
Cumhuriyeti açısından son derece önemlidir. Aynı şekilde bu bölgelerde var olan devletler için de Türkiye
Cumhuriyeti’nin varlığı büyük bir öneme sahiptir.

Günümüzde Türk kültürü havzasının yayıldığı sahada bağımsız devletlerin yanı sıra özerk ve topluluklar
hâlinde yaşayan, aynı dil, din, tarih ve kültüre sahip akrabalarımız bulunmaktadır. Kıbrıs Türk Cumhuri-
yeti’nin yanı sıra Türklerin ana yurdu olan Orta Asya’da günümüzde Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan,
Türkmenistan gibi devletler ve Doğu Türkistan gibi özerk yapılanmalara sahip topluluklar yaşamaktadır.
Bu devletler ile günümüzde de millî birlik ve kültürümüzü muhafaza edecek çalışmalar yapılmaktadır.
Orta Asya ile Anadolu arasında yer alan Kafkasya’da hem Türk hem de Müslüman olan akraba milletler
varlıklarını sürdürmektedir. Burada başta Azerbaycan olmak üzere Dağıstan ve Çeçen halkları gibi Türk
kültürüne ait topluluklar yaşamaktadır .

Türkiye sınırları içerisinde yer alan Doğu Trakya, Balkan coğrafyası içinde yer alır. Dolayısıyla coğra-
fi açıdan Türkiye de Balkan ülkeleri arasında sayılabilir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti yaklaşık 550 yıl
Balkanlarda hüküm sürmüş olan Osmanlı Devleti’nin mirasını taşımaktadır. Balkan ülkeleri ile Anadolu
arasında bu mirasın getirdiği benzerlikleri görmek mümkündür.
Yüzyıllardır devam eden bu birlikteliğin gelecek nesillere taşınabilmesi için ortak kültürel çalışmalar
yapılmakta, bu bölgelerde kültürel değerlerimizi yansıtan tarihi eserlerin restorasyon çalışmalarını Türki-
ye üstlenmektedir. Sırbistan ve Bosna-Hersek arasında yaşanan savaşta (1992-1995) tahrip olan Mostar
Köprüsü’nün tamiratı Türkiye tarafından yapılmıştır.

137