Page 143 - Coğrafya

Gelişmişlik seviyesinin belirlenmesinde genellikle ülkelerin ekonomik özellikleri değerlendirilir. Birleşmiş
Milletlerin yaptığı sınıflamaya göre gelişmişlik seviyesi için temel ölçüt kişi başına düşen millî gelirdir.
Buna göre kişi başına düşen millî gelirin 1.000 ile 10.000 dolar arasında olduğu ülkeler gelişmekte olan
ülkeler; 10.000 doların üzerinde olduğu ülkeler ise gelişmiş ülkeler olarak belirlenmiştir.

Gelişmiş ülkeler kalkınma hamlelerini büyük ölçüde tamamlamış oldukları için ekonomik büyüme oranları
düşüktür. Günümüzde dünyanın azımsanmayacak bir kısmını ise gelişmekte olan ülkeler oluşturur. Latin
Amerika, Afrika, Asya (Japonya hariç) ve Orta Doğu ülkeleri bu ülkeler arasında yer alır. Gelişmekte olan
ülkeler dünya ortalamasının üzerinde büyüme oranlarına sahiptir. Ancak gelişmekte olan ülkelerin ekono-
mik hacimleri nispeten küçük olduğu için mevcut büyüme oranlarıyla gelişmiş ülkeleri yakalayamamak-
tadır.
Ülkelerin ekonomik özelliklerinin farklı olması üzerinde hem doğal ortam şartları hem de beşeri faktörler
etkili olmaktadır.

1.Doğal Ortam Şartları

Doğal ortam özellikleri, ülkelerin gelişmişlik seviyesi üzerinde etkilidir. Dağlık alanların çokluğu, çöller ve
buzullar gibi sınırlayıcı doğal faktörler bazı ülkelerin hatta bir ülke içindeki iki farklı bölgenin gelişmişlik
seviyesinde farklılık oluşturabilir.

Yer şekillerinin dağlık ve engebeli olduğu ülkelerde ulaşım, tarım ve sanayi gibi ekonomik faaliyetler
olumsuz yönde etkilenir. Bu özelliklere sahip yerlerde yol yapım ve ulaşım maliyetleri fazladır.

İklim şartlarının ılıman olması ekonomik faaliyetleri olumlu yönde etkiler. Tarımsal faaliyetler sıcaklık ve
yağış koşullarının uygun olduğu ülkelerde daha fazla ekonomik kazanç sağlar.

Su kaynaklarının yeterli olması ülkelerin tarım, sanayi gibi ekonomik faaliyetlerini gerçekleştirmesine ola-
nak tanır. Tarımda sulama ihtiyacı tatlı su kaynakları ile karşılanır.

Deniz ve okyanuslara kıyısı olan ülkeler veya ada ülkeleri ulaşımda limanlardan yaralanarak ve deniz turiz-
mi gibi olanakları kullanarak ekonomik gelişme gösterir.

2. Beşerî Faktörler

Ülkelerin farklı gelişmişlik özelliklerine sahip olmasında; doğal kaynakların kullanımı, sermaye, eğitim,
teknoloji ve nitelikli iş gücünün varlığı gibi unsurlar önemli bir yere sahiptir. Bu faktörler, ülkeler hatta
aynı ülke içindeki bölgeler arasında gelişmişlik seviyesi açısından farklılıklara neden olur. Beşerî faktörler
açısından elverişli olanaklara sahip ülkeler gelişmişlik seviyesinin yüksek olduğu ülkelerdir.

İngiltere, Almanya, Japonya ve Norveç gibi ülkelerde eğitim seviyesinin yüksek olması, sağlık hizmetle-
rinin kaliteli olması, enerji ve ulaşım gibi altyapı yatırımlarının yeterliliği, nitelikli iş gücünün varlığı bu
ülkelerin gelişmesi üzerinde belirleyici olmuştur. Bu özelliklere sahip ülkelerde kişi başına düşen millî gelir
ve yaşam standardı yüksektir.

Ülkelerin ekonomik yatırımları yapabilmesi için sermayeye ihtiyacı vardır. Ham madde kaynaklarını işlet-
me veya dışarıdan temin etmek, ulaşım altyapısını güçlendirmek, sanayi tesisleri kurabilmek için sermaye
kullanılır. Üretilen mal ve hizmetlerin kazanca dönüştürülmesi ve ülkelerin kalkınması pazar olarak adlan-
dırılan tüketim merkezlerinin kullanılması ile gerçekleşir.

Ülkelerin ekonomik gelişmişliğinde doğal ortam şartlarının ve beşerî faktörlerin elverişli olması etkili ol-
muştur. Günümüzde bazı ülkeler bilim ve teknolojik gelişmeler sayesinde doğal ortam şartlarının olumsuz
etkisini azaltarak ekonomik gelişme göstermiştir. Japonya’nın Kobe şehri dağlık bir bölgede, dar bir kıyı
şeridinde kurulmasına rağmen kıyı alanları doldurulmuş, bu alanlara sanayi tesisleri, yerleşme ve liman
kurulmuştur. Sermaye, bilim ve teknoloji gibi beşerî faktörlerin etkisiyle ekonomik gelişme sağlanmıştır.

142