Page 119 - Tarih

Tarih 12. Sınıf

ÜNİTE 4 İKİ SAVAŞ ARASINDAKİ DÖNEMDE
TÜRKİYE VE DÜNYA (1919-1938)

4. 1. ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKADAKİ GELİŞMELER

4. 1. 1. I. Meclis ve II. Meclis

23 Nisan 1920-1 Nisan 1923 tarihleri arasında görev yapan I. Meclis’te toplumun her kesiminden, de-
ğişik görüşlere sahip milletvekilleri bulunmaktaydı. Fakat yaşanan bazı gelişmeler farklı görüşlerdeki
milletvekillerinin gruplaşmalarına neden olmuştu.
Mecliste gruplaşmaların ortaya çıkması üzerine Mustafa Kemal Paşa kendine yakın milletvekilleriyle
birlikte Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu’nu kurdu. Bu gruba I. Grup denildi. Bunun dışında
kalan milletvekillerinin oluşturduğu gruba da II. Grup adı verildi.
Millî Mücadele Dönemi’nde Meclis’te yaşanan fikir ayrılıkları büyük zaferin kazanılmasının ardından,
özellikle saltanatın kaldırılmasından sonra, daha net bir şekilde ortaya çıkmıştı. Mustafa Kemal, Millî
Mücadele sürecinde yıpranan Meclis’in yenilenmediği takdirde, millet ve memleketin ağır sorumluluklar
gerektiren işlerini yürütmenin mümkün olamayacağını düşünüyordu. Anayasaya göre de milletvekili se-
çimlerinin yapılması zamanı gelmişti. Bütün bu gelişmelerin sonucunda TBMM, 1 Nisan 1923’te seçim-
lerin yenilenmesine karar verdi.

1923’te yapılan seçimlerde II. Grup ciddi bir varlık gösteremedi ve çoğunluğu, Mustafa Kemal’in kurduğu
I. Grup (Halk Fırkası) elde etti. 11 Ağustos 1923’te toplanan II. Meclis’in ilk faaliyetlerinden biri, 23 Ağus-
tos 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nı onaylamak oldu.

4. 1. 2. Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri ve Karşılaşılan Tepkile
Doğrudan doğruya millet egemenliğine dayanan, yöneticileri halkın oyu ile seçilen devlet rejimlerine
cumhuriyet adı verilir. Türk milletinin yaratılışına en uygun yönetim şekli olarak cumhuriyeti gören Mus-
tafa Kemal, bu yönetim şeklinin demokrasi içinde gelişeceği inancındaydı ve cumhuriyet rejimini demok-
rasi ile tamamlamak istiyordu.
Halkın kendi kendini yönetmesi olarak tanımlanan demokraside kişiler, düşüncelerini savunup yayma
olanağına sahiptirler. Benzer görüşte olan kişiler bir araya gelip örgütlenebilir. Ülke yönetiminde söz sa-
hibi olmak amacıyla örgütlenen bu gruplara, siyasi partiler adı verilir. Siyasi partiler demokratik hayatın
vazgeçilmez unsurları arasında yer alır.

Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)

Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra Mustafa Kemal, inkılapları yapabilmek için, siyasi bir parti
kurmak için harekete geçti. Dokuz temel ilkeden oluşan bir parti programı hazırladı. Bu doğrultuda 9
Eylül 1923’te “Halk Fırkası” kuruldu. Cumhuriyet’in ilan edilmesinden sonra 10 Kasım 1924’te partinin
adı Cumhuriyet Halk Fırkası olarak değiştirildi. 1950’de Demokrat Parti iktidara gelinceye kadar ülkeyi
tek başına yöneten Cumhuriyet Halk Fırkası, bu süreçte inkılap hareketlerinin çoğunu gerçekleştirmiştir.

Terakkiperver (İlerici) Cumhuriyet Fırkası (Partisi)

Millî Mücadele boyunca ülkeyi işgalden kurtarmak için birlikte çalışan bazı komutanlar ve milletvekil-
leri arasında kazanılan zafer sonrası devletin ve toplumun alacağı şekil konusunda fikir ayrılıkları baş
gösterdi. Saltanatın kaldırılması ve Cumhuriyet’in ilanı sonrasında bu fikir ayrılıkları daha da arttı. Halk
Fırkası içinde başlayan muhalefet, en çok devletçilik ve inkılapçılık ilkelerinin uygulanma şekline karşı
çıkıyordu. Millî Mücadele’nin lider kadrosundan; Kazım Karabekir, Rauf (Orbay), Dr. Adnan (Adıvar),
Refet (Bele) ve Ali Fuat (Cebesoy) Cumhuriyet Halk Fırkasından istifa ederek 17 Kasım 1924’te Terak-

118