Page 16 - Felsefe 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE

Yer altında, mağaramsı bir yer
içinde insanlar çocukluklarından
beri ayak ve boyunlarından zin-
cire vurulmuş bir mahpus olarak
yaşar. Kımıldayamaz ve burun-
larının ucundan başka bir yeri
göremezler. Yüksek bir yerde
yakılmış ateş arkalarında parıl-
dar. Mahpuslarla ateş arasındaki
yolda başka insanlar, ellerinde
tahtadan yapılmış kuklalar taşır.
Mahpuslar, bu kuklaların karşı-
larındaki mağaranın duvarına
yansıyan gölgelerini görüp bun-
ları gerçek zanneder. Gerçek, Görsel 1.7: Platon’un mağara benzetmesi
mahpuslar için nesnelerin gölge-
lerinden başka bir şey olamaz (Görsel 1.7). Platon’un varlık anlayışına göre gölgeler fenomenleri,
kuklalar ise ideaları sembolize eder. İnsanların duyularla elde ettiği fenomenlerin bilgisini gerçek
olarak düşünmeleri yanılgıdır. Gerçek, akılla ulaşılan ideaların bilgisinden oluşur.

Uygulama

Aşağıda sinema salonu görseli verilmiştir (Görsel 1.8). Platon’un mağara benzetmesi ile günü-
müz sinema salonlarını karşılaştırıp Tablo 1.2’deki eşleştirmeyi yapınız.
Tablo 1.2: Kavramlar

Sinema Salonu
Mağara Kavramları
Kavramları
Mahkûmlar ...........................

Ateş ............................
Duvardaki gölgeler ............................
Görsel 1.8: Sinema salonu

Platon’un Değer Anlayışı
Felsefede değer kavramı; etik, siyaset ve sanat gibi alanların dahil olduğu bir adlandırmadır.
Platon’un etik, siyaset ve sanat anlayışları; bilgi anlayışında olduğu gibi varlık anlayışıyla şekillenir.
Platon’un gerçek varlıklar olarak nitelendirdiği ideaların en üstünde iyi ideası bulunur. Platon
ahlak anlayışını bu doğrultuda oluşturur. Platon’a göre ahlakın kaynağı mutluluktur ve mutluluğa
iyi ideasına ulaşmaya çalışmakla varılır. İyi ideasına ulaşmak için onun bilgisini ortaya çıkarmak;
bunun içinse erdemli, adil ve doğru olmak gereklidir.
Platon, siyaset felsefesi düşüncelerini insanların istek ve ihtiyaçlarının doğal olarak oluşturduğu
“devlet” düşüncesiyle açıklar. Platon’a göre devlet; insanların “iyi”, “güzel” ve “doğru” bir hayat
yaşamaları için ortaya çıkmıştır. Platon, devletin böylesi bir amacı gerçekleştirebilmesinin koşulu
olarak yöneticilerin filozof olması gerektiğini söyler. Ona göre ancak ve ancak filozoflar iyi ide-
asının bilgisine ulaşabilir. Filozofların erdemi bilgeliktir. Filozofların bilgece yönetimi insanların
mutlu olmasını sağlar.
Platon, sanat anlayışını da varlık anlayışına göre kurar. Ona göre sanat, gerçeğin soluk bir
kopyası olan fenomenlerin birer kopyasını yapmaya koyulursa değersiz bir ürün ortaya çıkarır. Bu
hâliyle sanat, sadece yansımanın yansımasıdır. Platon’a göre sanatçı, eserlerinde fenomenleri değil
ideaları yansıtabildiğinde mükemmelliğe ulaşır.

26