Page 17 - Felsefe 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE MÖ 6. Yüzyıl-MS 2. Yüzyıl Felsefesi

Aristoteles
Platon’un öğrencisi olan Aristoteles, bir diğer önemli sistem filozofudur. Aristoteles’in düşünce-
lerinin anlaşılması için ona iki açıdan bakılabilir. Birincisi, eserlerinde kendinden önceki filozofla-
rın düşüncelerine yer vermesi ve onların ele aldığı problemleri ayrıntılı olarak inceleyerek kendi
çözüm yollarını göstermesidir. Bu yönüyle ilk felsefe tarihçisi olarak da kabul edilen Aristoteles,
problemlere sistematik açıdan yaklaşmış ve öğretici bir dil kullanmıştır. İkincisi ise yapmış oldu-
ğu çalışmalarıyla felsefenin dışında birçok alana (bilim, sanat vb.) katkısı ve günümüze etkisi-
dir. Özellikle 2-15. yüzyıl arasında Hristiyan ve İslam coğrafyalarındaki felsefelerin temelinde
Aristoteles’in etkisi açık olarak görülür. Onun fizik ve mantık alanındaki çalışmaları, bu dönemin
düşünce dünyasının şekillenmesinde rol oynamıştır.
İslam filozofları tarafından “ilk öğretmen” olarak da isimlendirilen Aristoteles’in eserleri
Arapçaya çevrilmiş ve yapılan çalışmalarla bilim ve felsefe alanında önemli gelişmeler sağlanmıştır.
Aristoteles’in Varlık Anlayışı
Aristoteles, varlıkların görünüşlerinin sürekli değiştiğini belirtir. Değişime uğrayan şeyin yani
maddelerin değişim süresince özlerini koruduğunu düşünür. “Gerçek varlık nedir?” sorusuna ho-
cası Platon’un görüşlerini eleştirerek cevap verir. Platon, gerçek varlığı fenomenlerden ayrı olarak
düşünmüştür. Ona göre gerçek varlık, kendisinin adlandırdığı idealar dünyasındadır ve fenomen-
ler, onların birer kopyasıdır. Aristoteles ise gerçek varlığın ayrı bir dünyada olmadığını düşünür ve
Platon’dan farklı olarak maddelerin özünde bulunduğunu ileri sürer. Aristoteles’e göre varlıkların
değişim içinde olması onların öz ya da tözlerinin değişmesini gerektirmez. Varlıkların özünün ko-
runarak başka başka varlıklara dönüştüğünü savunur.
Aristoteles, değişim problemini madde ile form arasında kurduğu ilişkiyle ele alır. Ona göre
duyularla fark edilen her şey, form (biçim) kazanmış maddelerdir. her varlık bir maddenin veya
birden fazla maddenin birleşmesi sonucunda oluşmuş bir formdur. Aynı zamanda kendinden olu-
şan başka bir formun da maddesidir.
Aristoteles’e göre doğadaki her varlığın bir nedeni vardır. O, herhangi bir şeyin varlığını ve dün-
yadaki işlevini dört neden görüşüyle açıklar (Şekil 1.3).

DÖRT
NEDEN

Maddi Neden Formel Neden Fail Neden Ereksel Neden
Şekil 1.3: Aristoteles, “Dört Neden Görüşü”

Maddi Neden: Bir şeyin kendisinden yapıldığı veya kendisinden meydana geldiği maddedir.
Alçıdan yapılmış bir vazonun maddi nedeni alçıdır.Lorem psum
Formel Neden: Bir şeyin biçimsel nedenidir. Alçının vazo görünüşünü alması formel nedendir.
Fail Neden: Hareket ettirici neden olarak da bilinen fail neden, maddenin biçim kazanmasını sağ-
layan nedendir. Alçının vazoya dönüşmesini sağlayan sanatçı, fail nedendir.
Ereksel Neden: Bir maddenin biçim kazanmasındaki amacını gösteren nedendir. Vazonun bir de-
met çiçek için biçim almasının nedeni ereksel nedendir.

27