Page 7 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 3.Ünite

Birçok kertenkele ve böcek türü sadece açık havada ve parlak güneş ışığı altında tam olarak aktif duru-
ma geçer (Görsel 3.9).

a b

Görsel 3.9: Gündüz aktif olan canlılar: kertenkele (a), böcek (b)
Ayrıca ışık, canlıların çoğalma ve göç etme gibi yaşamsal aktivitelerini hangi zaman aralığında gerçek-
leştirileceğini belirler. Işık yoğunluğunun azaldığı dönemlerde kuşların göç etmesi, birçok canlıda yavrulama
döneminin sıcak günlerde gerçekleşmesi gibi durumlar ışık yoğunluğundan kaynaklanır.
Dünyanın şeklinden dolayı yeryüzünün farklı bölgelerine ulaşan ışığın yoğunluğu da farklıdır. Kutup
bölgeleri az, ekvator daha yoğun ışık alır. Bu nedenle ortama ulaşan ışık yoğunluğuna bağlı olarak bitkilerin
yeryüzündeki dağılımı da değişir.
Işıklanma süresi, ekosistemi etkileyen ve ışığa bağlı olan önemli faktörlerden biridir. Bitkiler, gündüz
(aydınlıkta) fotosentez ve oksijenli solunum; gece (karanlıkta) oksijenli solunum yapar. Bazı bitkilerde de
yaprak ve çiçekler aydınlıkta açılır, karanlıkta kapanır. Işıklanma süresi bitkilerde çiçeklenme zamanının
belirlenmesi için önemlidir. Örneğin bazı bitkiler çiçeklenebilmek için her 24 saatlik periyotta, gün boyun-
ca ışığa maruz kalmak zorundadır. Buğday, dereotu, şeker pancarı, turp ve ıspanak gibi bitkilere uzun gün
bitkisi denir (Görsel 3.10). Soya, tütün, patates ve kasımpatı gibi bitkiler de kısa gün bitkileri olarak bilinir
(Görsel 3.11). Çünkü bu tip bitkilerin çiçeklenmesi için günlerin yani ışıklanma süresinin daha kısa olması
gerekir. Bazı bitkiler ışıklanma süresinden bağımsız bir şekilde çiçeklenme yeteneğine sahiptir. Bu gruba
giren bitkiler nötr gün bitkisi olarak bilinir. Pamuk, ayçiçeği, domates, karahindiba nötr gün bitkilerinden
bazılarıdır(Görsel 3.12).

Görsel 3.10: Uzun gün bitkisi: dereotu Görsel 3.11: Kısa gün bitkisi: soya Görsel 3.12: Nötr gün bitkisi: karahindiba
Işıklanma süresi, omurgalı hayvanların üremesinde ve böceklerin uygun olmayan şartlarda durgunluk
evresine (büyüme-gelişmenin durması) girmesinde etkilidir.
Sıcaklık: Canlı vücudunda biyokimyasal tepkimelerin gerçekleşmesini sağlayan enzimlerin çalışmasını
önemli ölçüde etkiler. Enzimlerin çalışabilmesi için sıcaklık değerlerinin belirli aralıkta olması gerekir. Sıcak-
lık değerlerindeki değişim, enzimin yapısına etki ederek biyokimyasal tepkimelerin gerçekleşmesini engel-
ler. Bu nedenle sıcaklık, canlıların yeryüzünün hangi bölgelerinde yaşayabileceğini belirlemede en önemli
faktörlerden biridir. Bitkilerin yayılış alanı da sıcaklık değerlerine göre değişim gösterir. Örneğin ülkemizde
farklı sıcaklık değerlerine sahip Akdeniz Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi ve Karadeniz Bölgesi’ndeki bitki örtüsü
birbirinden farklıdır (Görsel 3.13, Görsel 3.14 ve Görsel 3.15).

Görsel 3.13: Akdeniz Bölgesi Görsel 3.14: İç Anadolu Bölgesi Görsel 3.15: Karadeniz Bölgesi

99