Page 43 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 1 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler, Duyu Organları

Sert tabaka (sklera), gözü sarar ve iç tabakaları korur. Göz kaslarına
tutunma yeri oluşturur. Lifli bağ doku yapısında olan bu tabaka, gözün
ön kısmında saydamlaşıp kubbeleşerek korneayı (saydam tabaka)
oluşturur. Göze gelen ışığı kırarak ışığın göz merceğine ulaşmasını
sağlar. Korneada kan damarı bulunmaz. Kornea hücreleri gözün için-
deki sıvı ile beslenir.

Damar tabaka (koroid), gözü besleyen kan damarlarının bulunduğu
tabakadır. Gözün yorulması bu damarların genişlemesine ve gözün
kanlanmasına neden olur. Damar tabaka melanin pigmenti içerdiği için
gözün içi karanlık bir oda hâline gelir ve ışık yansımalarını engelleyerek
net görüntü oluşmasını sağlar.
Damar tabaka önde korneaya bakan kısmında kalınlaşarak irisi oluştu-
rur ve merceği tutar. İris göze rengini veren kısımdır ve ortasında siyah
bir nokta hâlinde olan, ışık miktarına göre çapı değişen göz bebeği
bulunur. İris parlak ışıkta göze giren ışık miktarını azaltmak için küçülür,
göz bebeğinin çapı azalır. Parlak ışığın göze zarar vermesi engellenir.
Loş ışıkta genişler, göz bebeğinin çapı artar ve görme olayı için yeterli
ışığın göze girmesi sağlanır. İriste düz kas yapısında asıcı bağlar bulu-
nur ve bu asıcı bağlar merceği tutar.

Silli cisimciğin, ön tarafında iris, arka tarafında koroid tabaka bulu-
nur. Mercek asıcı bağlarla silli cisimciğe bağlanır. Kornea ile mercek
arasında sıvı dolu bir oda bulunur. Mercek ince kenarlıdır, kan dama-
rı içermez. Mercek görüntüyü retinaya odaklayan saydam yapılı bir
disktir. Merceğin şeklini silli cisimcik ile asıcı bağlar belirler. Merceğin
arkasında göz küresinin merkezini dolduran jel kıvamında camsı cisim
bulunur. Bu sıvı göz küresinin şeklinin korunmasını sağlar.

Ağ tabaka (retina), en içte yer alan tabakadır. Yapısında sinir hücreleri
ve ışığı algılayan fotoreseptörler bulunur. Koni reseptörler renkli gör-
meyi sağlarken; çubuk reseptörleri ışığa duyarlılık eşiği düşük olduğu
için az ışıkta bile görmeyi sağlar. Çubuk reseptörlerinde rodopsin adı
verilen protein bulunur. Rodopsin proteini farklı ışık şiddetlerine karşı
duyarlıdır ve düşük ışık şiddetinde bile görmenin sağlanabilmesi için
impulsu başlatır. Rodopsin, A vitamini ile birlikte çalıştığından, A vita-
mini yetersizliğinde gece körlüğü sorunu ortaya çıkar. Renkli görmeyi
sağlayan koni reseptörleri mavi, yeşil, kırmızı renklere duyarlıdır. Bu
üç çeşit koni reseptörü farklı renklerin görülmesini gerçekleştirebilmek
için rengine göre birlikte çalışırlar. Bu sayede tüm renklerin görülmesi
sağlanır. Koni reseptörlerinin herhangi birinin kalıtsal yapısının bozuk-
luğu renk körlüğüne neden olur. Çünkü ara renklerin algısı için bu üç
ana koni reseptörüne ihtiyaç duyulmaktadır (Görsel 1.30).

(a) (b) (a) (a) (b) (a) (a) (a) (b) (a) (b) (a) (a)
Görsel 1.30: Retinada bulunan çubuk (a) ve koni (b) reseptörleri

57