Page 43 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite
P. 43
Bölüm 4 Dolaşım Sistemi
Aynı antijenle enfekte olmuş kişiye bu antikorları içeren serum verile-
rek antijenler etkisiz hâle getirilebilir. Böylelikle tedavi sağlanmış olur.
Bilgi Notu
Vücudumuzun tepki gösterdiği bir başka etki alerjidir. Alerjiye neden Alerji: Yunancada, diğer anlamına ge-
olan maddeler alerjen (polen, yer fıstığı, vb) olarak adlandırılır. Alerji len ‘‘allos’’ (alloz) sözcüğünden köken
gözlerde yaşarma, burun akıntısı, hapşırık, zor nefes alma şeklinde alır. Alerji günümüzde, birçok kişinin
sorunsuz kabul edebildiği maddelere
tipik belirtilerle kendini gösterir.
karşı anormal duyarlılık olarak tanım-
lanmaktadır. Alerjenle ilk karşılaşıldı-
ğı zaman plazma hücreleri tarafından
UYARI ! Antihistaminler olarak bilinen ilaçlar, histamin reseptörlerini kapata- alerjen yüzeyindeki antijenlere karşı
özgül antikorlar salgılanır. Bu anti-
korlar bağ dokudaki mast hücrelerine
rak oluşabilecek alerji belirtilerini azaltır.
tutunurlar. Daha sonra vücuda tekrar
giren alerjen, mast hücresindeki anti-
Alerjen maddenin etkisiyle mast hücrelerinden çok miktarda histamin korlar tarafından tanınır. Bu tanıma,
salgılanması sonucu, yüzeysel kan damarlarının ani bir şekilde geniş- mast hücresini, histamin salgılaması
leyip kan basıncının düşmesi ve akciğer damarlarının daralması şek- için uyarır.
linde gerçekleşen olaylara anaflaktik şok denir. Arı zehri, penisilin, yer
fıstığı gibi alerjenler bunlara aşırı duyarlı kişilerde anaflaktik şoka ne-
den olabilir. Anaflaktik şok birkaç dakika içinde ölüme sebep olabilir.
Bazı maddelere aşırı duyarlı kişilere adrenalin hormonu içeren ilaçlar
enjekte edilerek bu tepkiler azaltılabilir.
En sık rastlanan alerjik hastalıklar arasında ürtiker, saman nezlesi ve
astım gösterilebilir. Ürtikerde antijen, özgül deri bölgelerine girer, o böl-
gede şok benzeri reaksiyon gelişir. Ürtiker rahatsızlığında deride kıza- Bilgi Notu
rıklık ve şişmeler gözlenir. Bu hastalıkta antihistaminik ilaçlar etkilidir. İlaç: Hastalıkları tedavi etmek ya da
Astıma yol açan alerjik reaksiyon, akciğer bronşiyollerinde gerçekleşir. önlemek için kullanılan maddelere
ilaç denir. Ülkemiz, 2015 OECD ilaç
Ortaya çıkan solunum sorunu, alerjiye sebep olan ürünler ortamdan kullanım raporuna göre, her bin kişi
uzaklaştırılıncaya kadar sürer.
için günlük antibiyotik kullanımında
binde 42,2’lik antibiyotik kullanımıy-
Bağışıklık sisteminin vücudun kendi moleküllerine saldırması sonucu la dünyada birinci sırada yer almakta
otoimmün hastalıklar ortaya çıkar. Örneğin sistemik lupus erythema- olup, antibiyotiklerin basit hastalıkla-
tosus (sistemik lupus eritematozus) hastalığı bağışıklık sisteminin, nor- ra karşı etkisiz kaldığı ülkeler arasın-
mal hücre parçalanması sonucu oluşan histon proteinlerine ve DNA’ya da ise ilk 3’te yer almaktadır. İlaçlar
karşı antikor oluşturan bir hastalıktır. Bu hastalık; ateş, deride kızarık- bilinçsiz kullanıldığında vücudumuza
lıklar, eklemde yangılar ve böbrek yetmezliğine neden olabilir. Geçmiş döktüğümüz zehir gibidir. Doktora da-
nışmadan ve doktor tavsiyesi olmadan
konularda öğrendiğimiz eklem romatizması, tip I diyabet, multiple sk- kullanılmamalıdır.
leroz, graves hastalıkları da otoimmün hastalıklardır.
Genetik yatkınlık, cinsiyet, yaşanılan çevre, otoimmün hastalıkların
görülme sıklığını etkiler. Araştırmalara göre kadınlarda otoimmün has-
talıkların görülme sıklığı erkeklere oranla daha fazladır. Stres, yetersiz
beslenme, aşırı yorgunluk bağışıklık sistemini etkileyen diğer faktörler
arasındadır.
Yeterli ve dengeli beslenme, düzenli egzersiz, doğru nefes alıp verme
kan akışını hızlandırdığı için bağışıklık sistemini olumlu etkiler. Araştır-
malar, dinlenme ve uykunun da bağışıklık için önemli olduğunu ortaya
koymuştur.
Doğuştan veya sonradan kimyasal ve biyolojik antijenlere maruz kal-
ma nedeniyle bağışıklık eksikliği görülebilir. Aktif lenfosit oranının azlığı
ya da hiç olmaması baskılanmış bağışıklığa neden olur. HIV (AİDS
virüsü), sonradan gelişen kazanılmış bağışıklık eksikliğine sebep oldu-
ğu bilinen virüstür. Bu virüs kazanılmış bağışıklık tepkisinden kaçabilir
veya vücuda saldırabilir. AIDS hastalarında ölüm nedeni HIV’in kendisi
değil, fırsatçı hastalıklar, sinir hasarı ve bağışıklığın çökmesidir.
165
