Page 41 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 4 Dolaşım Sistemi

kurtulur. Bağışıklık sistemi tarafından ikincil tepkinin oluşturulması, Bilgi Notu
bağışıklık belleği olarak adlandırılır. Bağışıklık belleği, birçok hasta- Bağışıklık belleği: Yaklaşık 2400
lığa karşı uzun süreli koruma sağlar. Bağışıklık belleğinin oluşabilmesi yıl önce Yunanlı tarihçi Thucydides
için aşı olmak ya da daha önceden hastalığı atlatmak gerekir.
(Tusididis) tarafından fark edilmiştir.
Veba hastalığının aynı insana iki kez
İkincil bağışıklık cevabı öldürücü boyutlarda etki etmediğini
gözlemleyerek tespit edilen bu duru-
Kandaki antikor derişimi ma bağışıklık belleği denir.

Birincil bağışıklık cevabı

Günler

Antijenle Antijenle
ilk karşılaşma ikinci karşılaşma
Grafik 1.5: Antijenle ilk ve ikinci karşılaşma grafiği

1.4.4.3. Bağışıklığın Kazanılması

İnsan vücudunda bağışıklık aktif bağışıklık ve pasif bağışıklık olarak
iki şekilde kazanılır.

Aktif bağışıklık, T ve B lenfositlerinin gerçekleştirdiği humoral (sıvısal)
ve hücresel bağışıklık tiplerini içine alır. Vücuda giren patojenlerin oluş-
turduğu enfeksiyon nedeniyle vücudun kendisi tarafından oluşturulan
antikorlar ve fagositik hücrelerle gerçekleşen savunma tipidir. Aynı Bilgi Notu
zamanda aşı olmak ve önceden hastalığı atlatmak, aktif bağışıklık Aşı: Dünyada kullanılan ilk aşı, çiçek
kazandırabilir. Aşılama; vücuda zayıflatılmış patojenler, patojen parça- aşısıdır. (1796, Edward Jenner) Bu
ları veya etkisi azaltılmış bakteri toksinleri verilmesiyle gerçekleştirilir. aşı, 1801 yılında Jenner metoduyla
Zayıflatılmış mikroplar vücuda girdiğinde, bu mikroplara karşı antikor İstanbul’da üretilmiştir. (11. sınıf tarih
oluşturularak bağışıklık kazanılır. Kişide bağışıklık belleği meydana dersi, “Lale Devri Gelişmeleri” konu-
su) Dünyada bulunan ikinci aşı, kuduz
getirilir. Antikorların koruyuculuk süresi aşının türüne ve özelliklerine aşısıdır. (1885 Louis Pasteur)
göre değişkenlik gösterir. Özellikle çocukluk çağında kullanılan aşıla-
rın tümünün koruyuculukları yüksektir. Hastalık etkenlerinin mutasyo- Tifüs aşısını ilk bulan kişi Dr. Reşat
na uğramaları nedeniyle aşılar zaman içerisinde yeniden geliştirilerek Rıza Kor’dur.
değiştirilmelidir. Aşılar çocuk felci, kızamık, suçiçeği ve diğer birçok
viral hastalığa karşı korumada uygulanmaktadır. Aşı sağlıklı bireylere
uygulanır (Grafik 1.6).

Geçmişte çok sayıda insanın ölümüne ya da sakatlanmasına neden
olmuş bulaşıcı hastalıklar, aşılar ve aşılama kampanyalarıyla kontrol
altına alınmıştır. Türkiye’ye yapılan göçlerin fazla olması bulaşıcı has-
talıklar bakımından risk oluşturmaktadır. Bu nedenle aşılanma kamu
sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak her patojenden aşı-
lanarak korunmak mümkün değildir. Her patojende aşılama mümkün
olmadığından temel sağlık kurallarını öğrenmek ve kuralların uygulan-
masına dikkat etmek mikroplardan korunmaya yardımcı olacaktır.

163