Page 37 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 4 Dolaşım Sistemi

1.4.4. Bağışıklık (Savunma) Sistemi

Vücudumuz, doku ve organlarına zarar verebilecek organizma, toksin-
ler veya yabancı maddelere karşı direnç gösterme yeteneğine sahip-
tir. Vücuda girmiş olan herhangi bir yabancı madde antijen adını alır.
Bilgi Notu
Vücuda giren yabancı moleküller, hastalık oluşturup oluşturmamasına
bakılmaksızın hücrelerde çeşitli bağışıklık tepkilerine yol açar. İnsan Bağışıklık: Vücudun kendinden
vücudunun dış yüzeyinde, vücut sıvılarında ve dokularda görevli bağı- olan ile yabancı olan maddeleri ayırt
şıklık elemanları vardır. ederek yabancı olanlara karşı direnç
oluşturulması bağışıklık sistemi saye-
sinde gerçekleşir. Bu sistemi araştıran
Bağışıklık sistemi sayesinde bakteri, mantar, virüs, parazit omurgasız- bilim dalına immünoloji (bağışıklık
lar gibi patojen (hastalık yapan) organizmalara karşı koruma sağlanır. bilimi) adı verilir.
Aynı zamanda patojen olmayan yabancı maddeler de vücuttan uzak-
laştırılır.

Bağışıklık, doğal bağışıklık (özgül olmayan bağışıklık) ve kazanıl-
mış (özgül) bağışıklık olmak üzere iki çeşittir (Tablo 1.9).

Tablo 1.9: Bağışıklık Çeşitleri
Özgül Olmayan (Doğal) Bağışıklık Özgül (Spesifik, Kazanılmış,
Edinsel) Bağışıklık

Savunmanın 1. Hattı Savunmanın 2. Hattı Savunmanın 3. Hattı
Deri, zarlar, Fagositik hücreler B Lenfositler
salgılar (HCl, mu- (monositler, (Humoral bağışıklık)
kus, gözyaşı vb.) nötrofiller, T Lenfositler
makrofajlar) (Hücresel bağışıklık)
Doğal katil hücreler
Yangısal tepki
İnterferon

Bağışıklık konusunun mekanizmasının daha iyi anlaşılması
Hatırlatma için 9. sınıf biyoloji dersi “Hücre Zarı Olayları, Hücre İçi
Sindirim” konusu gözden geçirilmelidir.

1.4.4.1. Özgül Olmayan (Doğal) Bağışıklık

Organizmalara karşı özgül olmayan, genel bir savunmadır. Tüm insan-
lar, herhangi yabancı bir etkenle karşılaşmadan önce, doğuştan gelen,
özgül olmayan bağışıklığa sahiptir. Doğal bağışıklıkta patojenler, iki
savunma hattı ile karşılaşır.

Savunmanın birinci hattında, vücut yüzeyinde mikropların vücuda
girişini önleyen engeller yer alır. Tükürük, gözyaşı, mukus salgılarında-
ki lizozim, mikropların hücre duvarını parçalar. Besinler yoluyla ağza
alınan mikroplar önce tükürük içinde sonra midede enzimler, mukus
ve farklı pH sayesinde yok edilir. Derimizden salgılanan ter ve gözden
salgılanan gözyaşı içinde hastalık etkenlerinin ve yabancı maddelerin
vücuda girişini engelleyen salgılar vardır. Soluk alma yoluyla burnumu-
za ve soluk borumuza giren mikroplar mukus ve silli epitel hücreleri-
nin salgısıyla toplanır ve balgam oluşturulur, akciğerler enfeksiyondan
korunur. Üreme organlarından salgılanan sıvılarda (bir çeşit mukus) da
bu bölgeden girebilecek mikropların vücuda girmesini önleyecek ve
bu mikropları yok etme amaçlı maddeler bulunur. Mikropların vücudu-
muzun açık bölgelerinden içimize girmesini önleyen tüm bu engeller,
savunmanın birinci hattını oluşturur.

159