Page 5 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 4 Dolaşım Sistemi

1.4 Dolaşım Sistemleri

1.4.1 Kan Dolaşımı

İnsanda vücut hücrelerinin ihtiyacı olan oksijen, besin ve hormon gibi
moleküllerin hücrelere iletilmesi, atıkların uzaklaştırılması dolaşım sis-
temi ile sağlanır. Oksijenin doku ve organlara zamanında ulaşması
yaşamsal önem taşımaktadır. Taşıma görevini üstlenmiş bu sistem;
taşıma sıvısı olan kan, damarlar ve kanı pompalayan kalpten oluşmuş- Bilgi Notu
tur. İnsanın dolaşım sistemine kardiyovasküler sistem adı verilmek- Kardiyovasküler sistem: Kanı vü-
tedir. Damarlar, çeşitli çaplardaki borucuk ağıdır. Kalp, bu borularda cuda pompalayan kalp ile kanın vücuda
dolanan sıvının pompalama mekanizmasını oluşturur. Bu pompalama dağıtıldığı damarlardan oluşan kapalı
ağ sistemine kardiyovasküler sistem
mekanizması aracılığıyla vücudun ihtiyaç duyduğu besin maddelerini denir.
içeren kanın tüm vücuda dağıtılmasını sağlar. Kardiyovasküler sistem,
sinir ve endokrin sistem tarafından kontrol edilir.

1.4.1.1. Kalp

Kalp; göğüs boşluğunun merkezine yerleşmiş, yumruk büyüklüğün-
de ve kan pompalama görevini üstlenmiş organdır. Kalp, bir pompa
gibi çalışarak sağ yarısıyla akciğerlere, sol yarısıyla ise vücudun diğer
organlarına kan pompalanmasını sağlar. 4 odacıklı olan insan kalbi,
ikişer adet kulakçık (atrium) ve karıncık (ventrikül) adını alan oda-
cıklardan oluşur. Kalbin üst kısmında yer alan odacıkları kulakçık, alt
kısmında yer alan odacıkları karıncıklardır. Kulakçıklar, karıncıklar için
ön pompadır, kanın karıncıklara geçişini sağlar. Karıncıklardaki basınç
kulakçıklardan daha fazladır ve karıncıklar kanın tüm vücuda dağıtıl-
masında ana pompa görevini üstlenmektedir. Sağ karıncıktan akciğe-
re, sol karıncıktan akciğer hariç diğer organlara kan pompalanır. Kalbin
sol bölümündeki odacıklarında, akciğerlerden gelen oksijeni fazla olan
temiz kan bulunur. Sağ bölümündeki odacıklarında ise vücuttan gelen
karbondioksiti fazla olan kirli kan bulunur (Görsel 1.75).

Kalpte bol miktarda otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilen
otonom sinir lifleri bulunur. Bu sinir lifleri, kalp atışını hızlandırır veya
yavaşlatır.
Üst ana Aort
toplardamar

Akciğer Akciğer
atardamarı atardamarı
Akciğer
Akciğer toplardamarı
toplardamarı Sol kulakçık

Sağ kulakçık Biküspit
kapakçık
Triküspit
kapakçık Yarım ay
kapakçık

Sol karıncık
Alt ana
toplardamar Sağ karıncık
Temiz kan
Kirli kan
Görsel 1.75: Kalbin yapısı

127