Page 8 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

1.4.1.2. Kalbin Çalışma Mekanizması ve
Çalışmasını Etkileyen Faktörler

Kalp, sürekli kasılıp gevşeyerek çalışır. Kalbin kasılmasına sistol,
gevşemesine diastol denir. Kalp kasının yapısı iskelet kasına benzer
ancak iskelet kasından farklı olarak tek lif hâlinde kasılabilme yetisi
vardır. Böylelikle ritmik kasılma gerçekleştirebilir. Kalbin kasılması oto-
nom sinir sisteminin kontrolünde gerçekleşir (Görsel 1.76). Aynı za-
manda başlayan kasılmaları kontrol edebilen bir sistem de bulunmak-
tadır. Kalp çalışması dört farklı yapı tarafından kontrol edilir:

1. Kalpte uyarıların ilk çıktığı yer sinoatrial düğüm (SA) olarak adlan-
dırılır. Kalbin atışını başlatır ve kasılma ritmini denetler. Bu neden-
le belirleyici anlamında bu bölgeye peysmeyker otoritmik hücre
topluluğu (biyolojik kalp pili) denir. Kalbin sağ kulakçığındaki SA,
elektriksel impulslar üreterek kulakçıkların aynı anda kasılmasını
Bilgi Notu
uyarır. Sinoatrial düğüm, dakikada 70-80 kez impuls oluşturabilir.
Taşikardi: Kalbin kulakçıkları ve ka- SA impulsunun artması taşikardiye neden olur.
rıncıkları belli bir düzende ve ritmik
olarak kasılır. Bu düzenin bozulma- 2. SA düğümden çıkan impuls, sağ kulakçığın arka duvarında, triküspit
sına aritmi denir. Uyartıların artma-
sı, sinirsel etkiler, kalbi uyaran sinir kapakçığın yakınındaki atrioventriküler düğüm (AV) denilen diğer
ağının belli noktalarda bloke olma- bir otoritmik hücre topluluğuna ulaşır. AV düğüm, uyarının kulakçık-
sı, kalbin farklı bölgelerinden uyartı lardan karıncıklara geçişini sağlar. İmpuls, AV düğümünde yaklaşık
oluşması gibi pek çok nedenle bu ritim 0,1 saniye bekletilir. Bunun amacı, kanın kulakçıklardan karıncıklara
bozulabilir. Kalp hızının bu nedenlerle pompalanmasını sağlamaktır.
artmasına taşikardi denir. Kalbin atım
hızının yavaşlamasına bradikardi de- 3. Ardından AV düğümündeki impuls, özelleşmiş kas lifleri olan his
nir. demetleri ile karıncıkların sağ ve soluna doğru yayılarak kalbin uç
noktalarına kadar iletilir.
4. İmpuls, his demetlerinin sağ ve sol kolları aracılığıyla purkinje lif-
lerine ulaşır. Karıncık kaslarına dağılan his demetinin daha küçük
dallarına purkinje lifleri denir. Purkinje lifleri, özelleşmiş kas lifleridir.
Bu lifler, uyartıyı karıncık kaslarına ileterek karıncıkların kasılmalarını
sağlar. Bu sayede impuls, tüm karıncıklara yayılır. Bu impuls saye-
sinde karıncıklar kasılır ve içlerindeki kan, akciğer atardamarlarına
ve aorta pompalanır.

SA düğümü
AV düğümü

His demeti

Purkinje lifleri

Görsel 1.76: Kalpte sinir düğümleri

130