Page 8 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

BİLGİ tılınca pilin uçları arasında oluşan potansiyel farkı, iletken telde elektrik
alanı oluşturarak pilin eksi kutbundan artı kutbuna doğru elektronların
Elektrik devresiyle ilgili simü- sürüklenmesini sağlar. Böylece iletkenin her bir kesitinden tek yöne
lasyona aşağıdaki karekoddan net bir yük akışı ile akımı meydana getirir. Anahtar açılıp temas kesilir-
ulaşabilirsiniz. se iletken telde oluşan elektrik alan sona erer. Elektrik alan olmadan
elektronlar sürüklenemez ve devrede akım meydana gelmez.
Bu ünitede elektrik devre çizimlerinde kullanılacak belli başlı devre
elemanlarının sembolik gösterimi Tablo 1.1’de verilmiştir.

TABLO 1.1
Elektrik Devre Elemanlarının Sembolik Gösterimi

DEVRE DEVRE
ELEMANI GÖSTERİMİ ELEMANI GÖSTERİMİ

İletken tel Direnç

Kapalı anahtar Reosta

Açık anahtar Ampermetre

Ampul (lamba) Voltmetre
Pil (üreteç) Batarya

1.1.3. Direnç
Görsel 1.11’de basit bir
elektrik devresi görülmektedir. Tungsten tel Batarya
Bu devredeki lambanın içerisi-
ne dikkatlice bakılırsa devrenin
ince bir tel yardımıyla tamam-
landığı görülür. Bu tel, devre-
den akımın geçmesiyle ısınır ve Anahtar
buna bağlı olarak ışık yaymaya Lamba
başlar. Lambanın bu şekilde ısı
ve ışık yaymasının temel nedeni Görsel 1.11: Basit elektrik devresi
ise telin sahip olduğu dirençtir.
Görsel 1.11’de görülen devrenin anahtarı kapatıldığında elekt-
ronlar iletken tel içinde sürüklenmeye başlar. Daha önceden bilindiği
gibi elektronlar sürüklenirken atomlara çarpar. Bakır, altın, gümüş
gibi iyi iletkenlerde elektronlar daha rahat; tungsten, kurşun, karbon
gibi elementlerde ise daha güç sürüklenir. Bu güçlüğe malzemenin
atomik yapısı, atomların titreşimleri sebep olur. Sürüklenmeye çalı-
şan elektronlar bu nedenle daha fazla çarpışır, bunun sonucunda
elektronların enerjisinin büyük bir kısmı ısıya dönüşür. Görsel 1.11’in
detayında görülen tungsten telin ısı ve ışık yaymasının temel nedeni
budur. Bu ampullerin daha büyükleri ev ve iş yerlerinde ortam ay-
dınlatmasında kullanılmaktadır. Ev ve iş yerlerinde kullanılan akkor
ampullerin içindeki tungsten telin sıcaklığı bu çarpışmalar yüzünden
1500°C’ye kadar yükselebilir. Aynı etki elektrik sobası, tost maki-
nesi, elektrikli su ısıtıcısı, elektrikli fırın gibi ev aletlerinde; hatta pc,
tablet, dizüstü bilgisayar ve cep telefonu gibi elektronik aygıtlarda
da ısı açığa çıkmasına yol açar.

18