Page 12 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

SIRA SİZDE ÖRNEK
L ve 2L uzunluğundaki platin Boyları L, kesitleri S olan prizma şeklindeki özdeş iki iletken
ve kurşun tellerin aynı dirence sa- madde önce Şekil I’deki gibi uç uca sonra da Şekil II’deki gibi üst
hip olabilmesi için platin telin ya- üste temas edecek biçimde bir araya getirilerek devre kuruluyor.
rıçapının kurşun telin yarıçapına S S
oranı kaç olmalıdır? L S
ρ platin =11.10 Ωm L L
-8
ρ kurşun = 22.10 Ωm + - + -
-8
Şekil I Şekil II
Şekil I’deki devrenin toplam direnci R , Şekil II’deki dev-
1
renin toplam direnci de R olduğuna göre R /R oranı nedir?
1
2
2
(İletken maddelerin sıcaklıkları aynı olup diğer tellerin ve pilin di-
rencini ihmal ediniz.)
ÇÖZÜM

Direnç; telin sıcaklığına, cinsine, akım doğrultusundaki uzun-
luğuna ve dik kesitine bağlı olarak değişir. Özdeş iki iletken mad-
de Şekil I’deki gibi temas ettirildiğinde boyu iki katına, Şekil II’deki
gibi temas ettirildiğinde ise kesiti iki katına çıkmaktadır.
SIRA SİZDE Buna göre R /R oranı
2
1
R
, R = ρ L
Şekil I’deki R direncine R = ρ 2L 2 ise olur.
= 4
1
1
sahip bakır tel eritilip yeniden A 2A R 2
soğutularak hacmi değişme-
yecek şekilde aynı sıcaklıkta ÖRNEK
Şekil II’deki duruma getiriliyor. Akkor ampullerin ışık veren kısmına dikkatli bakıldığında di-
renç olarak kullanılan tungsten telin çok ince ve helezonik (sar-
mal yay) şeklinde üretildiği görülür.
Bu üretim şekli telin direncini nasıl etkiler?

2h
ÇÖZÜM
h
Bir iletkenin direnci aşağıdaki bağıntı ile ifade edilir.
R = ρ.L /A
Şekil I Şekil II
Telin helezonik biçimi kısa mesafeye daha uzun tel sığmasını
Bu durumda meydana sağlar. Bu durumda helezonik tel kullanılırsa düz tele göre daha
gelen yeni telin direnci kaç büyük bir direnç değerine ulaşılır. Tel kesitinin ince olması da telin
R olur? direncini arttırır. Böylece direnci artan tel ısınarak etrafa ışık yayar.

1.2. ELEKTRİK DEVRELERİ
1.2.1. Akım, Potansiyel Farkı ve Direnç İlişkisi

Bir devrede akım, potansiyel farkı ve direnç arasındaki ilişki nasıl-
dır? Bu ilişki basit bir deneyle ortaya konulabilir. Deneye geçmeden
önce deneyde kullanılacak ampermetre ve voltmetre ile bunların
devreye bağlanış şekilleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Çünkü
voltmetre ve ampermetreyi devreye yanlış bağlamak devreden ge-
çen akım şiddetinin değişmesine hatalı ölçümler yapılmasına neden
olur. Üstelik devredeki akım şiddetinin değişmesi bazı durumlarda

22