Page 16 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

MERAKLISINA Aynı potansiyel farkı uygulanan iki farklı direncin büyük olanından
küçük akım, küçük olanından da büyük akım geçer.Yani direnç ile
akım şiddeti ters orantılıdır. Direnç, akım ve potansiyel farkı arasın-
daki ilişki Ohm Yasası adı verilen aşağıdaki bağıntıyla ifade edilir.
V
R =
I
V : İletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkı
(V = V - V )
son
ilk
I : İletkenden geçen akım şiddeti (A)
R : İletkenin direnci (Ω)
Görsel 1.25: Georg Simon Ohm Bir direncin uçları arasına uygulanan potansiyel farkı arttıkça
(1789-1854)
Ohm Yasası’na göre dirençten geçen akım şiddeti de artar. Bu ilişki
Görsel 1.25’te temsili portresi potansiyel farkı (V) ile akım şiddeti (I) grafiği çizilirse daha iyi anlaşılır.
görülen Alman fizikçi Georg Si- Grafik 1.1’deki eğim Ohm Ya-
mon Ohm (Corç Simon Om) 1789 V (V) sası’na göre direnç değerini verir.
yılında Bavaira’da (Bavyera) bir çi-
lingirin oğlu olarak dünyaya geldi. Grafiğin her noktasında eğim aynı
Köln’de Cizvit Kolejinde ve Berlin 5V olduğundan direnç değerinin değiş-
Harp Okulunda matematik ve fi- 4V mediği sonucu çıkartılabilir. Direnç
zik öğretmenliği daha sonra Köln, değerinin sadece iletkenin özellikle-
Nürnberg ve Münih’teki çeşitli üni- 3V α ∆V rine bağlı olduğu düşünüldüğünde
versitelerde profesörlük yaptı. 2V ∆I
Lise öğretmenliği sırasında bu durum aslında beklenen bir so-
daha önceden Alessandro Volta V α nuçtur. Bu durumda akım şiddeti (I)
(Alesandıro Volta) tarafından bu- 0 I 2I 3I 4I 5I I (A) ile direnç (R) ilişkisi Grafik 1.2’deki,
lunan elektrokimyasal hücreleri direnç (R) ile potansiyel farkı (V) iliş-
incelemeye başladı. Çalışması sı- Grafik 1.1: Gerilim-akım grafiği kisi ise Grafik 1.3’teki gibi gösterilir.
rasında bir telden geçen akım şid-
detinin geçtiği telin alanıyla doğru, Eğim= Karşı dik kenar = ∆V =R
uzunluğuyla ters orantılı olduğunu Komşu dik kenar ∆I
fark etti. Bu dikkatiyle Ohm; ge-
rilim, akım ve direnç arasındaki I (A) V (V)
temel bağlantıyı ortaya koymuş
oldu. 5V
Yaşamı süresince bilime yap- 5I
tığı katkılar pek takdir görmemiş 4I 4V
olsa da ölümünden ancak otuz yıl 3I 3V
sonra direnç birimine Ohm (Ω) adı 2V
verilerek onurlandırılmıştır. 2I
(Komisyon tarafından yazılmıştır.) I V
R (Ω)
R (Ω)
0 R 2R 3R 4R 5R 0 R 2R 3R 4R 5R
Grafik 1.2: Akım-direnç grafiği Grafik 1.3: Direnç-gerilim grafiği

ÖRNEK
Üreteç ve dirençler yardımıyla ku-
5 Ω
rulan devrede anahtar kapatılıyor.
V
2 Ω 4 Ω Buna göre hangi direnç üzerin-
den kaç amper akım geçer?
(Hesaplamalarda üreteç ve tellerin di-
A
renci ihmal edilecektir.)

20 V

26