Page 14 - Fen Lisesi Fizik 10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

MERAKLISINA Devredeki direncin yaklaşık sıfır olması akım şiddetinin maksi-
mum olmasına yol açar. Yüksek akım sonucu teller ısınır ve bunun
sonucunda yangın tehlikesi ortaya çıkar. Evlerdeki elektrik tesisa-
tından gereğinden fazla akım geçmesini önlemek için sigorta adı
verilen özel anahtarlar kullanılır. Sigortalar, elektrik tesisatından belli
bir değerin üstünde akım geçmesi durumunda devreyi açık hâle ge-
tirerek akımın geçmesini engelleyen anahtarlardır.
Kısa devreler sadece yanlış bağlanan ampermetre yüzünden
Görsel 1.21: Telli sigorta
oluşmaz. Devre elemanının uçları arasında akımın ilerleyebileceği di-
Sigortalar, elektrik devrelerine rençsiz ya da çok küçük dirençli bir tel varsa akımın hemen hemen
seri bağlanarak fazla akım geçme- tamamı bu telin üzerinden geçerek devreyi tamamlar. Böylece devre
si durumunda akımı keserek devre elemanı kısa devre olur. Görsel 1.23’te kısa devre durumuna ilişkin
elemanlarının zarar görmesini ön-
ler. Böylece devrelerdeki tellerin farklı örnekler verilmiştir.
aşırı ısınmasıyla oluşabilecek kaza
ve arızalara karşı koruma sağlar.
Günümüzde en çok kullanılan si-
gorta çeşitleri şunlardır:
Lamba Lamba
1. Telli Sigortalar
Görsel 1.21’de görüldüğü gibi I Lamba
erime sıcaklığı düşük olan çeşit-
li iletken tellerden yararlanarak
yapılmış sigortalardır. Devreden I V
aşırı akım geçmesi durumunda V
iletken tel eriyerek kopar ve dev- Kısa devre örneği I Kısa devre örneği II
reden akım geçişini önler. Bu tür
sigortalarda eriyen tel aynı tür Görsel 1.23: Kısa devre örnekleri
başka telle değiştirilir.
2. Manyetik Sigortalar Voltmetre Görsel 1.24’teki gibi
Akımın manyetik özelliğinden V devreye seri şekilde bağlanırsa sa-
yararlanılarak yapılmış sigortalar- R hip olduğu yaklaşık sonsuz direnç
dır. Devreden fazla akım geçmesi sebebiyle üzerinden akımın geçme-
durumunda bobin mıknatıslanarak sine izin vermez. Yani devre aslında
metal bloku çekip akımı keser. teli kopmuş bir devre gibidir. Teli
3. Metal Çiftli Sigorta kopmuş olan devrelerde de elektrik
Metallerin farklı genleşmelerin- alanı dolayısıyla elektrik akımı oluş-
den yararlanarak yapılan sigor- V maz.
talardır. Metal çiftleri hazırlanarak Görsel 1.24: Voltmetrenin devreye
oluşturulan devreden fazla akım seri bağlanması
geçmesi durumunda birbiri üzeri-
ne eğilen metaller devredeki bağ-
lantıyı açar ve akımı keser. DENEY 1.2
Görsel 1.22’de değişik sigorta
türleri görülmektedir. Amaç
(Komisyon tarafından yazılmıştır.) Potansiyel farkı, akım ve direnç arasındaki ilişkiyi kavraya-
bilme

Araç Gereç
• Güç kaynağı
• 10 Ω ve 20 Ω’luk iki direnç
• Bir adet voltmetre
• Bir adet ampermetre
• Bağlantı kabloları
Görsel 1.22: Farklı sigorta türleri

24