Page 5 - Fen Lisesi Fizik 10 | 2.Ünite

BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

Basınç, birim yüzeye etki eden bileşke dik kuvvetin büyüklüğü BİLGİ
olarak tanımlanır ve aşağıdaki bağıntıyla ifade edilir.
Basınç birimi olarak bar, tor,
mmHg ve psi birimleri de kullanılır.

P: Basınç (Pa)
F: Yüzeye etki eden dik kuvvetin büyüklüğü (N)
S: Kuvvetin uygulandığı yüzey alanı (m )
2

Basıncın SI sisteminde birimi pascal [paskal,(Pa)] olup 1 Pa, 1 N/m
2
ye eşittir. Basınç, birim alana etki eden dik kuvvetin sadece büyüklüğü
ile orantılı olduğundan yönsüz yani skaler bir büyüklüktür. Bağıntıda
yer alan F, yüzeye dik olarak etki eden bileşke kuvvetin büyüklüğü
olup basınç kuvveti olarak da bilinir. Katı, sıvı ve gazların oluştur-
duğu basınç ve basınç kuvvetinin birbirinden farklı özellikleri bulunur.
Bu yüzden katı, sıvı ve gazların basıncı ile basınç kuvvetinin ayrı konu
başlıkları altında incelenmesi daha doğru olacaktır.

2.1.1. Katıların Basıncı
Katılar, ağırlıkları nedeniyle üzerinde bulundukları yüzeye belirli bir
basınç uygular. Katıların üzerinde bulundukları yüzeye uyguladığı ba-
sınç kuvvetinin büyüklüğü kendi ağırlığı, temas eden yüzey alanı ise
kesiti kadardır. Görsel 2.2.a’daki m kütleli ve S kesitli silindirik tabu-
re de katı bir cisim olarak ağırlığı nedeniyle tabana Görsel 2.2.b’deki
gibi F büyüklüğünde basınç kuvveti uygular. Bu kuvvetin uyguladığı
basınç da aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

P = F
S
G
P = P = m.g
S S
S S
G=m.g
F=G
Görsel 2.2: Yüzey üzerindeki silindirik tabure

Katı cisimler, kendilerine uygulanan
kuvveti aynı yönde ve aynı doğrultuda
hiçbir değişikliğe uğratmadan temas et-
tikleri yüzeye iletir.
Görsel 2.3’teki gibi tabureye m' küt-
leli bir çocuk oturacak olsa çocuğun
ağırlığı tabure tarafından doğrudan yü-
zeye iletilir. Böylece taburenin yere uy- G'=m'.g
guladığı basınç kuvvetinin büyüklüğü
artar. Bu durumda silindirik taburenin
yere uyguladığı basınç aşağıdaki bağıntı S
ile hesaplanır. G=m.g

P = F P = G + G' Görsel 2.3: Tabureye oturan çocuk
S
S
m.g + m'.g
P =
S

77