Page 83 - Fen Lisesi Fizik 11 | 1.Ünite

1. ÜNİTE KUVVET VE HAREKET

Örnek: Ağırlığı olmayan, O noktası etrafında serbestçe dönebi-
len, eşit bölmeli çubuğun üstüne şekildeki gibi kütlesi 3 kg olan X
kutusu konmaktadır.
Çubuğun dengede kalması için L kutusunun ağırlığı kaç Y X 30c
O
Newton olmalıdır?
c
_ sin30 = 0,5;g = 10N/kgi L

Çözüm: Çubuğun O noktası etrafında dönmeden dengede kal-
ması için O noktasına göre
R x = 0 olmalıdır. Buna göre G Ly
a
x x + x L = 0 Y X Y 30c
O Y
Gx $ b - GL y $ a = 0
b L
m x $ g $ b - GL $ sin30 $ c a = 0 G X
1
3102 =$ $ GL $ 6 $
2
GL = 10N bulunur.

1.9.2. Ağırlık Merkezi ve Kütle Merkezi

Yer çekimi ivmesinin olduğu her yerde, cisimler üzerinde etkin olan kuvvetlerden biri kendi ağırlığıdır. Ci-
simlerin kendi ağırlığının öteleme ve döndürme etkisi, ancak ağırlık merkezi adı verilen uygulama noktası
tespit edilerek bulunabilir.

Cisimlerin ağırlık merkezi, iki farklı noktasından asılan cismin denge durumu sağlanarak bulunabilir. Ör-
neğin Şekil 1.115. a’da verilen taş blokun ağırlık merkezi bulunmak istenmektedir. Taş blok, bir ip yardı-
mıyla A noktasından asıldığında denge durumu Şekil 1.115. b’de verildiği gibi sağlanıyor. Taş blokun asılı
olduğu A noktasından, düşey doğrultuda aşağı doğru çizilen kesikli çizgi, ağırlık merkezinden geçer. Taş
blok B noktasından Şekil 1.115. c’de de asılarak aynı işlemler yapıldığında, çizilen 2. kesikli düşey çizgi-
nin 1. çizgi ile kesiştiği nokta işaretlendiğinde taş blokun ağırlık merkezi bulunmuş olur. Ağırlık merkezi,
O noktasıdır. Taş blok O noktasından asıldığında ya da tepki kuvveti O noktasından geçecek şekilde bir
destek üzerine bırakıldığında ağırlık etkisiyle oluşan tork sıfır olacağından Şekil 1.115. d’de de verildiği
gibi bırakıldığı konumda dengede kalır.

A B

O : :

a) Taş blok b) A'dan asılan c) B'den asılan d) Destek üzerinde
dengedeki taş blok dengedeki taş blok dengedeki taş blok

Şekil 1.115: Taş blokun denge durumları

161