Page 60 - Fen Lisesi Fizik 11 | 2.Ünite

2. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA

Akım Makarasının (Bobin) Merkezinde Oluşan Manyetik Alan: Elektrik akımı geçen birden çok halka
tel, merkezleri çakışık olacak şekilde yan yana getirilirse merkez doğrusu boyunca şiddetli bir manyetik
alan oluşturulur. İletken telin Şekil 2.48’deki gibi yalıtkan cisim üzerine sarılmasıyla akım makarası (bobin)
elde edilir. Bobin düzenekleri elektromıknatıs olarak kullanılır. Sembolik olarak akım makarası
Şekil 2.49’daki gibi gösterilir.

N

B
Merkez B
doğrusu

I
ℓ

Şekil 2.48: Akım makarası Şekil 2.49: Sembolik olarak akım makarası

Merkez doğru üzerindeki manyetik alan şiddeti
$ / $ r $ I
# , CPCJO $ , ifadesi ile hesaplanır.

S N
Burada N bobin telinin sarım sayısını, ℓ sarımların olduğu kısmın
boyunu ifade eder. B B
I
Bobinin merkezinde oluşan alanın yönü, sağ el kuralı ile bulunur. An-
cak bobinlerde sağ el kuralı uygulanırken dört parmak elektrik akımı-
nın yönünü gösterecek şekilde bobin tutulur. Baş parmak, manyetik
alan vektörünün yönünü gösterir (Şekil 2.50). Burada bobin sarımı
Şekil 2.50: Elektromıknatısın man-
ile elde edilen elektromıknatısın manyetik kutupları da gösterilmiştir.
yetik kutupları, B ve I yönü

ÇALIŞMA KÖŞESİ 23

, = 1m

M
d
K d
d
30˚ I 3
L
I I
1 2
Şekil I Şekil II Şekil III
Aynı maddeden yapılmış tellerle oluşturulmuş Şekil I, Şekil II ve Şekil III’deki düzeneklerde tel-
ler üzerinden geçen akımlar arasındaki ilişki I = I = I olduğuna göre K, L ve M noktalarındaki
1 2 3
manyetik alanların büyüklükleri arasındaki ilişki nasıldır? (r = 3 alınız.)

A) B = B = B 3 B) B> B> B 2 C) B = B > B 3 D) B > B = B 3 E) B = B >B 2
3
1
3
1
1
2
1
2
1
2
268